Jonathan Marcus

BBC Diplomasi muhabiri



Orta Doğu'nun jeopolitik haritasını değiştiren ve 'Altı Gün Savaşları' diye anılan savaşın bugün 40'ıncı yıldönümü...

Savaş altı günde son buldu

1967 Arap-İsrail savaşı, İsrail'in Mısır, Ürdün ve Suriye ordularını yenilgiye uğratarak, bölgenin hakim gücü olmasına neden olmuştu.

Savaş sona erdiğinde, İsrail Suriye topraklarındaki Golan Tepeleri'ni, Batı Şeria, Gazze ve Doğu Kudüs'ü işgal etmişti.

1967 Arap - İsrail savaşı'nın günümüzün Orta Doğu'sunu şekillendiren stratejik bir depreme yol açtığına şüphe yok.

Bu savaş, bir yandan İsrail ordusunun yenilmezliği izlenimini yaratırken bir yandan da işgalci İsrail ve işgal altındaki Filistinliler arasında günümüzde de devam eden buruk ilişkinin başlangıcı oldu.

Fakat bu savaşın ne kadar belirleyici olduğuna dair beylik ifadelerin ötesinde, bölgenin son yıllarda ne kadar değiştiğini anlamak da önem taşıyor.

1967 yılında ve işgal sürecinin büyük bölümünde, başoyuncular İsrail'in yanı sıra güçlü ve genellikle otoriter Arap devletlerinden oluşuyordu.

Bugün birçok uzman, Arap olmayan üç ülkenin; İsrail, Türkiye ve İran"ın bölgede en önemli stratejik oyuncular haline geldiği görüşünde birleşiyor.

Mısır kendi iç sorunlarından başını kaldıramazken, Suriye geçmişin gölgesinden kurtulamıyor; Irak'ta da Baas rejimi çoktan ABD önderliğindeki işgal güçlerince dağıtılmış durumda.

Bu değişikliklerden en karlı çıkanın ise büyük olasılıkla Tahran olduğu ortada.

İran'ın tehdit oluşturduğu yolundaki anlayış, günümüzde bölgedeki siyasi tartışmaların büyük bölümüne dayanak sağlıyor.

İsrail'in yenilmezliği fikri de özellikle geçen yaz Lübnan'da yaşanan savaş sırasında epey zarar görmüş durumda.

Kilit önemde bir dış oyuncu, Amerika Birleşik Devletleri ise her zamankinden daha güçsüz, Irak'ta asla kazanılamayacak bir savaş çıkmazına girmiş görünüyor.

Bu değişen güç ilişkileri, 1967 savaşının oluşturduğu tanıdık ortama ekleniyor.

Bütün bunların üzerine gerginlikleri görece yeni bir oyuncu olan ve barışa yabancı kalan bölgede köklü değişim tehditleri savuran İslamcılar körüklüyor.

bbc