Ben yalnız değilim, Cohar benim rüyalarımda

Tüm hayatımız Kader Kitabı"nda önceden tayin edildi. Ve ben kolay olmayan, ancak böylesine eşsiz bir hayatım olduğu için mutluyum.

İlk savaş Aralık 1994'de başladı. Tüm Rusyalılar için trajik olan bu tarihin yıldönümü öncesinde biz Cohar Dudayev'in dul eşini Litvanya'da aradık.

- Alla, ilk önce son olaylar. Aleksandr Litvinenko Çeçenlerle yakın olarak ilişkilendiriliyor. Siz onunla bizzat tanışıyor muydunuz? Onun ölmeden önce İslam'ı kabul ettiği ve şehit olduğu doğru mu?

- Aleksandr'ın ölmeden önce öte dünyada yakın dostları ile beraber olmak için İslam'ı kabul ettiğini düşünüyorum. Son yıllarda o doğru yolu tuttu ve dünyaya KGB, FSK, FSB hakkında bir çok gerçeği anlatmaya vakit bulabildi. Biz ise şöyle tanıştık. Cohar'ı yeni öldürmüşlerdi ve biz tüm aile Türkiye'ye gitmeye karar vermiştik, ancak Nalçik'te bizi gözaltına aldılar. Beni gelen ve kendini 'albay Aleksandr Volkov' olarak tanıtan genç bir subay sorguladı. O bu soyadın rasgele olmadığını söyleyerek latife yaptı... Bir müddet sonra onu Berezovski ile televizyonda gördüm ve gerçek soyadının Litvinenko olduğunu öğrendim. Bir keresinde televizyon muhabirleri benimle röportaj yaptığında programda sadece tüm metinden cımbızla çekip çıkardıkları bir bölüm olan "Yeltsin- bizim devlet başkanımız" cümlesini yayınladılar ve bunu tüm seçim öncesi kampanya boyunca döndürüp durdular. Ben tekzip etmeyi düşündüm, ancak Volkov-Litvinenko o zaman bana şöyle söyledi: "Bir daha düşünün: korumanız Musa İdigov'un başına her şey gelebilir." Musa o zaman hapiste tutuluyordu. Litvinenko Cohar'ın ölümü ile ilgili gerçeklerle ilgileniyordu. İstihbarat onun sağ ve ülke dışına kaçmış olmasından korkuyordu.

- Bazıları bugün halen Cohar'ın yaşadığını düşünüyor.

- Bir kaç yıl önce başkent muhabirlerinden biri kendisinin o zaman henüz az tanınan milletvekili Mitrofanov'un görevlendirmesi ile İstanbul'a gittiğini yazdı. O İstanbul'da bizim Cohar ile kaldığımız ve kısa süre önce çıktığımız bir daireyi gezerek, iğne ve kanlı bantların izine rastladığını yazdı. Yeni yetme Şerlok Holms'ın iddiasına göre, komşular Cohar'ı fotoğrafından 'tanıdılar'. Ben güya onu tekerlekli sandalyede gezdiriyormuşum. Makaleye delil olarak 1996'da 'Çeçenski Fenomen' dergisinde basılmış olan, Cohar'ın devlet başkanlığı sarayındaki odasında otururken çekilen bir fotoğrafını eklediler. Ancak bıyıkları yoktu- İstanbul izlenimi vermek için fotoğraf üzerinde bilgisayarda oynanmıştı!

- Çeçenya'da sizin ilk eşinize çok benzeyen biri ile halen evli olduğunuz yönünde söylentiler var.

- Bu tam bir saçmalık. Ben yeniden evlenmedim, ama yalnız değilim, çünkü benim kocam, benim hatıralarımda ve rüyalarımda yaşıyor.

- Ülke dışına çıkışta gözaltına alındınız, çünkü pasaportunuzda başka bir isim yazılıydı. Sizin çocuklarınız, bildiğim kadarıyla Vilnius'ta benzin ticareti yapıyorlar, onların da sahte isimlerle yaşadığı yönünde haberler var.

- Soyadları henüz ilk savaşın başında, 1994'de İçkerya İçişleri organlarınca ailenin güvenliği açısından değiştirilmişti. Dünyanın tüm medeni ülkelerinde emekliye ayrılan devlet başkanlarının ve ailelerinin barış zamanında bile korumaları var. Benim ve çocuklarım için bu hiç bir zaman böyle olmadı. Benzin ticaretine gelince, bu da söylentiden ibaret.

- Rusların hafızasında siz, sessiz, şirin, mülayim, şiir yazan, resim yapan bir kadın olarak varsınız. Evlenmeden önce dünya çapında itibarlı bir meslek olan 'dekoratör'lükle ilgileniyordunuz. Hiç kendi hayatınızı yaşayamadığınız hissine kapıldığınız oldu mu?

- Tüm hayatımız Kader Kitabı"nda önceden tayin edildi. Ve ben kolay olmayan, ancak böylesine eşsiz bir hayatım olduğu için mutluyum. Hayatımın başlangıcı sade idi. Tek çocuk olarak ailesi tarafından şımartılan, sürekli canı sıkılan biri olarak yetiştim. Cohar babamın da hizmet ettiği garnizonda hizmet ediyordu. Biz subay evinde dansta tanıştık. Kendisini Cohar Dudayev olarak yedi dedesinin ismi ile beraber tanıttı ve beni dansa davet etti. İlk randevuya gitmedim, ama beni buldu ve azarladı. O günden itibaren biz Cohar ölene kadar 30 yıla yakın bir süre beraber yaşadık.

- Siz bir Rus subayının kızısınız. Rivayetlere göre, yüksek makam sahibi birinin kızı. Aileniz evliliğinizi nasıl karşıladı? Bugün ailenizin Rus olan bölümü ile görüşüyor musunuz?

- Annem ve babam Cohar'a çok iyi davrandı. Şimdi yakınlarımdan sadece babam hayatta. O sık sık bize geliyor. Ben onu yanımızda kalmaya ikna etmeye çalışıyorum, ancak onun arkadaşları ve tanıdıklarının hepsi Moskova'da, burada canı sıkılıyor. Bu vesileyle şu hususu açıklamak istiyorum: babamın soyadı olan Kulikov'un Çeçen savaşındaki tanınmış general Kulikov ile hiçbir alakası yoktur. Benim babam binbaşı.

Basayev'den mektup

- Şu anda Baltıklar'da hayatınız nasıl?

- Ben çocuklarım ve torunlarımla bir evde yaşıyorum. Bizim büyük bir ailemiz var, her gün komşu kedi Murzik de sıkça gelip gidiyor. Şimdilik benim en önemli uğraşım tablo çizmek. 2000 ve 2001 yıllarında iki defa arkadaşlarımın daveti üzerine Fransa'ya gittim. Birincisinde Paris'te tablolarımın sergisi için ikincisinde 'Cohar Dudayev, Milyon Birinci' adlı kitabımın tanıtımı için Fransa'ya gittim. 2002'de son tablolarımın sergisi ve kitap tanıtımı Baku'de gerçekleşti. Daha sonra kitabım Türkçe, Fransızca, Estonca, Litvanca ve Rusça yayınlandı.

- Siz bu kitabınızda her şeyi anlattınız mı yoksa, henüz zamanı gelmeyen açıklanmamış şeyler kaldı mı?

- Elbette, İçkerya'da savaş durumu hesap edilerek kitabımda söylenmeyen çok şey var. Bunun dışında dostlarımı gereksiz risklere maruz bırakmamak için bazı fotoğrafları da yayınlamak mümkün olmadı.

- Kitapta, Cohar Dudayev'in ölümünden kısa bir zaman önce hiçbir zaman yanından ayırmadığı bir dosyayı size nasıl verdiğini anlattığınız bir bölüm var. Bu ne dosyası ve onun hikayesi nedir? Gerçekten bazı 'gizli belgeler' mi var, yoksa bu sadece efsane mi?

- Bu dosya o zamanlar yaşadığımız Şalaji'ye toplu hava saldırısı yapıldığı zaman bende çok kısa bir zaman kaldı. Biz sebzelerin korunması için yapılmış betonla çevrili küçük bir çukurda gizlenmeye çalışıyorduk. Ve herkes bedeni ile dosyayı sakladı. Dosya benim dizlerimde idi. Cohar beni koruyordu, koruması da onu. Dosya Gekhi-Çu'daki son suikastte ortadan kayboldu, herhalde roketin doğrudan düştüğü araçla beraber yandı. Onun içinde bulunan belgelerin askeri harekâtla ilgili olduğunu düşünüyorum. Galiba o dosyada komutanlar ve teknik araç listeleri ve özel keşif raporları vardı.

- Siz bir çok ülke değiştirdiniz; Azerbaycan, Türkiye ve şimdi Litvanya. Çocuklarınız ve torunlarınız hangi dilde konuşuyor?

- Çeçence ve Rusça konuşuyoruz, çocuklar kendi aralarında Türkçe konuşuyor.

- Bugün halen Mashadov'un özel görevlendirmesiyle olağanüstü ve yetkili elçisi sayılıyorsunuz. Bu ne demek?

- 1997'de Aslan Mashadov İstanbul'a geldi. O bana İçkerya'ya dönmem ve kültür-enformasyon işlerinde temsilcisi olmam teklifinde bulundu. Ama, atanma yazımı gördüğümde ve onun tarafından imzalanmış kararı gördüğümde çok şaşırdım. O benim için daha büyük bir görev seçti: 'Çeçen–İçkerya Cumhuriyeti Devlet Başkanı Aslan Mashadov'un ülke dışındaki özel vazifeli temsilcisi'. Bu kararın şimdi ne kadar geçerli olduğunu bilmiyorum, ancak ben daha önceden olduğu gibi çalışmalarıma devam ediyorum, Çeçen mültecilerle görüşüyorum. Savaşanlarla görüşmek mümkün değil. Gerçi Şamil Basayev'den uzak akrabaları aracılığıyla mektup aldım. İkinci Rus-Çeçen savaşına kadar o bizim komşumuz idi. Tüm mektubunda sadece Şamil'e has mizahlar vardı. Mektup için geri dönüş adresi olarak o şöyle yazmıştı: Şamil Basayev, Çeçenya, Dağ kasabası, Orman caddesi, muhafaza siperi No: 1, birinci kat. Ben onunla sık sık tartışıyordum ve hiçbir şart olmadan Mashadov'a itaate zorluyordum. Ahmed Zakayev de her zaman bizim tartışmalarımıza katılıyor ve beni destekliyordu. Bir keresinde hapishaneden Salman Raduyev'den, onun tanıdıkları aracılığıyla barış müzakerelerine başlamam teklifi ileten bir mektup aldım. Ancak, maalesef bu 'tanıdıklar' aracılıkları ile barış müzakerelerine başlanabilecek kişiler değildi.

Savaşa karşılık petrol

- Cohar Dudayev'in Çeçen petrolünü Amerikalı petrol sanayicilerine 50 yıllığına vermeyi planladığı doğru mu?

- Ekim 1992'de Çeçen Hükümeti heyeti Devlet Başkanı"nın başkanlığında ABD'ye iş çevrelerini ülkeye davet etmek üzere gitti. İçkerya Cumhuriyeti temsilciliği açıldı, ticari ve ekonomik işbirliği anlaşmaları gerçekleşti. Daha sonra Amerika'dan büyük bir Amerikan petrol sanayicisinin kızı Diana Roz bize birkaç kez geldi. O bize misafirliğe geliyordu ve benim en iyi tanıdıklarımdan biri oldu. O Çeçen folkloru ile çok ilgileniyordu. Cohar o zamana kadar Kuveyt'e de gitmişti ve ABD'nin bu küçük ülkeyi yeryüzü cennetine çevirdiğini görmüştü. Amerikalılar petrolü 50 yıllığına 25 milyar dolara alma teklifinde bulundular. Cohar rakam olarak 50 milyarda ısrar etti ve bunda da muvaffak oldu. Bu rakamı bana Cohar'ın ölümünden sonra bana gelen İçkerya ekonomi bakanlığından biri söyledi. Küçük bir ülke için bu büyük bir rakam idi. O zaman Cohar"ın televizyondaki bir konuşmasında 'her Çeçen evinde altın musluklardan deve sütü akacak' şeklindeki ünlü cümlesi duyuldu. Şubat 1994'de Diana yeniden geldi, Cohar ile beni Amerika'ya davet etti. Onun yardımı ile bize üç günde İstanbul'da bulunan Amerikan elçiliğinden vize çıkarıldı. Diana'ya iki güçlü koruma eşlik ediyordu, ama Amerikalı petrol sanayicileri Cohar'ın korumalarını davet etmeyi hiç düşünmüyordu. Kocamın çevresi ise koruma olmadan gitmenin tehlikeli olacağında ısrar etti ve muvaffak oldu. Daha sonra herhalde haber sızıntısı oldu ve Amerikalı petrol sanayicileri ile Kremlin himayesindeki eski petrol sanayii bakanı Salambek Haciyev ve Çeçenya Hükümeti Başkanı Doku Zavgayev irtibata geçti. Kısa bir pazarlıktan sonra onlar Çeçen petrolünü 50 yıllığına 23 milyara verme teklifinde bulundular. Geriye sadece 'Dudayev rejimini' devirmek kalıyordu. Moskova'da bulunan bankalardan üst düzey kişilerin kefaletinde 4 milyar dolar kredi alındı. Bu para ile sonbahar 1994'de birinci savaş başladı.

- Bugüne kadar halen Cohar'ın ölümü ile ilgili çok soru var. Gerçekte ne oldu?

- Cohar'a uydu telefon mekanizmasını Türkiye Başbakanı Erbakan hediye etti. Rusya istihbaratı ile irtibatı olan Türkiyeli solcular casusları aracılığıyla Türkiye'de, telefona monte esnasında bu cihazı düzenli olarak kontrol eden mikro verici yerleştirdiler. 2001'de bunu Türk internet gazetelerinden biri yazdı. Bunun dışında ABD Merilend eyaletinde bulunan Singnet Super Computer merkezinde Cohar Dudayev'in telefonunu yirmi dört saat gözlemleyen bir sistem kuruldu. ABD National Security Agency idaresi her gün Cohar Dudayev'in nerede olduğu ve telefon görüşmeleri hakkında CIA'ya bilgi verdi. Bu dosyayı Türkiye aldı. Türk sol subaylar ise bu dosyayı Rusya FSB'sine verdiler. Cohar takip edilmeye başlandığını biliyordu. İrtibat kısa bir süreliğine koptuğunda her zaman şakayla: 'Neyse, artık bağlandınız mı?' diyordu. Ama her zaman telefonunun yerinin tayin edilemeyeceğinden emindi.

- Savaş partileri diye adlandırılan Graçev, Erine, Stepaşin hakkında çok şey söylediniz ve yazdınız. Onlar artık uzun bir süreden beri o görevlerinde değil, ama savaş halen devam ediyor. Şimdi sebep ne?

- Sebep aynı, Çeçen petrolü. Kremlin'in başa koyduğu Ahmet Kadirov petrolün kontrolünü ele almaya kalkıştığında ve halka bunu açıkladığında hemen havaya uçuruldu. Kontrolsüz petrol çıkarımı sadece savaş döneminde mümkün. Bunun için de biri barış müzakereleri talep etmeye başladığında petrolü çalan ve onu yukarıdaki soyguncularla paylaşanlar hemen öldürüyorlar.

- Dudayev'in defnedildiği yer gerçekten sır mı? Bir söylentiye göre, Çeçenya'da onun dört 'sahte' mezarı var, diğer bir söylentiye göre, gerçek mezarı gizleniyor ve yakınları bile bunu bilmiyor.

- Cohar anavatanı İçkerya'da defnedildi ve önemli olan da bu. Ama inanıyorum ki, bir zaman gelecek biz onun isteğini yerine getirebileceğiz ve onu Yalhoroy vadisinde defnedeceğiz. Şu anda orada Rus askeri üssü var.

Kadirov bana güvenlik garantisi verdi

- Sizin bir başka devlet başkanı olan Zviad Gamsahurdiya'nın dul eşi ile arkadaş olduğunuz düşünülüyor. Sizin sanki Kafkas kadınlar kulübü -Raduyeva, Basayeva, Mashadova, Yandarbiyeva- olduğunuz düşünülüyor.

- Manana ve Zviad Gamsahurdiya Tiflis'teki hükümet darbesinden sonra Coharkale'de saklandılar ve bizim büyük ve güzel konağımıza yerleştiler. Biz kendimiz Coharkale'deki Yaltinski caddesinde bulunan eski evde kaldık. Kafkasya'da misafire her zaman evin en iyi odası verilir. Cenazeden sonra biz bir yıl daha görüştük, ancak savaştan önce Manana Çeçenya'dan gitti ve biz bir daha karşılaşmadık. Ben Lida Raduyeva'yı ve Şamil'i eşini de çok iyi tanıyorum, ama savaşta birbirimizi kaybettik. Zelimhan Yandarbiyev ve Aslan Mashadov'un eşleri Malika ve Kusama ile karşılaşmadım.

- Sizi Çeçenya'ya dönmeye çağırdılar mı?

- Ahmed Kadirov zamanında davet etti ve hatta bana güvenlik garantisi verdi. Ama biliyorsunuz onun başına ne geldiğini.

- Sizin son şiirinizin ve tablonuzun konusu nedir?

- Benim tüm şiirlerim acı vesilelerle doğuyor; 'Beslan Annelerine', Çeçen hatırları" Tablolarım ise aksine, kolay yaz hatırlarının ilham ettiği güneşli göl, orman, ot biçme zamanı ile ilgili...

Alla Dudayeva, (kızlık ismi Alevtina Fedorovna Kulikova). Bir Sovyet subayının kızı. Smolensk Pedagoji Enstitüsü Sanat ve Grafik Fakültesi mezunu. 1967'de Hava Kuvvetleri subayı Cohar Dudayev ile evlendi. İki oğlu ve bir kızı var. 1999'da çocukları ile beraber Çeçenya'dan ayrıldı. Baku ve İstanbul'da yaşadı. Şimdi ailesi ile beraber Vilnius'da yaşıyor. Son bilgilere göre, Estonya vatandaşlığı alma hazırlıkları içinde.

Sobesednik Dergisi, Sayı: 47, Moskova, 11.12.2006. -Ajans Kafkas