Rita Ersenoyeva eteğini ve başörtüsünü düzeltti. Haberler vardı. Telefondaki adam Ersenoyeva"nın kaçırılan kızı Elina hakkında iyi haberler olduğunu söyledi ve 15 dakika içerisinde yaşadığı Stariye Atagi köyünün merkezindeki yönetim binasının yanında buluşmak istedi. Rita"nın yaşlı annesi Lipa korkmuştu. "Neden onu buraya çağırmıyorsun?" diye sordu. Rita dışarı çıkarken "Sorun yok, onu tanıyorum. Yetkililerden biri. Bir soruşturmacı" dedi.

Bu Rita"dan duyulan son şeydi. Kimse onu geçen ay telefonla çağırıldığı gün köyün merkezinde görmedi. Annesi onu bir saat sonra aradığı zaman ise cep telefonu çalmıyordu. O zamandan beri de ulaşılamıyor. Ailesi Rita"nın tıpkı geçen seneler boyunca ortadan kaybolan diğer kişiler gibi tuzağa düşürülerek Moskova yanlısı  güçler tarafından kaçırılmış olabileceğinden şüpheleniyor.

Çeçenya oldukça kanlı ve acımasız bir şiddet girdabına düştükten 12 yıl sonra Rusya Çeçenya"daki savaşını kazandı. Bir harabe yığınına dönüşen başkent Caharkale ise yeniden inşa ediliyor. Her köşede Çeçenya"nın Moskova yanlısı güçlü başbakanı Ramzan Kadirov"un resmini kocaman posterlerde görürsünüz. Caharkale"nin merkezinde çiftler Zafer Bulvarı"na yeni döşenen kaldırımların üzerinde güle eğlene dolaşıyorlar. Hatta hava karardıktan sonra bile silah sesleri nadiren duyuluyor. Bir zamanlar mayın döşemek için her gece şehre sızan militanlar şehrin güneyine, ormanlık tepelere püskürtüldüler. Putin"in federal birlikleri yavaş yavaş geri çekerek 1994"den beri devam eden savaşın "Çeçenleştirilmesi" stratejisi de işe yaradı.

Ama Çeçenya"da barışı sağlamanın bir bedeli var. Kremlin silahlı direnişin bastırılması için bir takım acımasız tekniklerin kullanılmasına onay verdi. Putin"in adamı Kadirov tam yetkiye sahip. Bir zamanlar direnişçi olan ve sonradan Moskova"nın tarafında geçen Kadirov direnişçilerin kökünü kazımak için silahlarını bırakan direnişçileri (Kadirovtsi) bir araya topluyor. Sık sık Kuzey Kafkasya"yı ziyaret eden Rus gazeteci Yulya Litinina, Putin"in gerillalar ile yapılan bir savaşı sadece bir kişinin (sadece Kadirov"un) kazanabileceğini anladığını söylüyor. Latinina, "Çeçenya az yada çok daha sessiz bir yer oldu. Ama mesele bunun insanların öldürülmesi mekanizmasına dayalı olması" diyor.

İsyancıları yok etmek tek çözüm değil. İnsan Hakları İzleme (HRW) örgütü tarafından yayınlanan bir raporda isyancı olduğundan şüphelenilen kişilere Kadirov"un güçleri tarafından sistematik bir şekilde işkence ve baskı yapıldığını belirtti. Onaylanan itiraf ettirtme yolları; elektrik şoku, ateşte ısıtılmış demirlerle yakma ve içi kum dolu su şişeleri ile dövme.

Başka caydırma metotları da var. Bunlardan biri ölü direnişçilerin kellelerini köylerde görülecek yerlere asmak. Diğeri de akrabalarını kaçırarak direnişçileri ormanlardan çıkmaya zorlamak.
Birçok Çeçen"e göre, durum federal askerlerin sivilleri kaçırdıkları, öldürdükleri ve tecavüz ettikleri 5 yıl öncesinden daha iyi. Şimdi çoğunlukla hedef olanlar direnişçilerle alakası oldukları iddia edilenler ve direnişçilerin aileleri. Ama intikamın boğucu havası korku demek ve "normalleşmiş" Çeçenya"da korku ve barbarlık hala var. Ve Rita ve Elena Ersenoyeva"nın garip hikayeleri gerçek barışın halen çok uzak olduğunun göstergesi.

Eylül ayında (kaybolmadan birkaç hafta önce) Rita ile Caharkale"de karşılaştığım zaman konu diğer bir kişinin yani kızının kaçırılma olayı idi. Elina 26 yaşındaydı. Bağımsız bir gazeteciydi ve Caharkale"de yardım faaliyetlerinde çalışıyordu. Rita kızının hikayesini sakin bir şekilde anlatmıştı.

Rita kızının Caharkale"de evden işe gittiği sırada silahlı ve maskeli 8 kişi tarafından zorla bir arabaya bindirildiğini söyledi. Kaçırma olayının devamında çok ilginç bir şey öğrenildi. Elina son 7 ay boyunca Şamil Basayev"in gizli eşiydi.

Rita"nın da kaçırılmadan sadece birkaç hafta önce öğrendiği bu garip evliliğin hikayesi inanılmaz. Hikaye geçen sene Kasım ayında uzak bir akrabanın Elina"ya Alihan EbuYazidov isimli üst düzey bir direnişçinin onunla evlenmek istediğini söylemesi ile başladı. Onu reddetmesi kendisinin ve ailesinin ölümü demek olabilirdi. Elina umutsuzca oyalamaya çalışıyordu. Ama ertesi gün Kazbek adında bir adam iş dışında onunla buluştu ve gözlerini bağlayıp Caharkale"nin dış taraflarında bulunan bir eve götürdü. İçeride oturma odasında bir adam vardı. Bu adam Basayev idi. Rita, "Elina korkudan dona kalmıştı" dedi. Basayev askeri elbiseler giymiş ve boynunda el bombaları asılı idi. Elina kedini toplayıp kendisi ile evlenmek isteyen adamı hatırladı ve "Alihan Ebu Yazidov nerede?" diye sordu. Basayev ise bu soruya "Alihan Ebu Yazidov benim" şeklinde cevap verdi. Elina çok daha sonraları annesine, "İşte o zaman tuzağa düşürüldüğümü anladım" demiş.

Basayev evde Elina"ya onun bilgisayar konusunda iyi ve zeki olduğunu bildiğini söyledi. Basayev, "Sana bir intihar bombacısı olarak ihtiyacım yok" dedi ve boynunda asılı olan bombaları göstererek devam etti: "Bende zaten bunlar var. İhtiyacım olan senin zekan."

Elina ve Basayev dini bir törenle evlendiler ve Elina o evde birkaç gün kaldı. Daha sonra Basayev, Elina"ya 300 dolar ve Kavkaz Center web sitesinden bilgi indirmek için bir flashcard alması talimatı bırakarak ayrıldı. Elina annesi ile yaşamak ve normalde olduğu gibi işe gitmek için eve geri dönmeliydi. Basayev ayrılırken Elina"ya birilerine olanları anlatması durumunda kardeşlerinin onu öldüreceği uyarısında bulundu.

Şok olan Elina akrabaları için korktuğundan ona talimat verildiği gibi davrandı. Annesine bir inşaat şirketinin patronu ile evlendiğini ve bir iş gezisine çıkmak zorunda kaldığını söyledi. Caharkale pazarında ayakkabı satan Rita, Elina"nın kararının garip olduğunu düşündü. Ama Çeçenya"da evlilikler aniden olabilir ve genelde gelinin annesi damadı ile direk olarak karşılaşmaz. Rita, "Elina gerçeği söylemesi durumunda panikleyeceğimi biliyordu" dedi.

Ve bu yılın başlarında Elina iki kez birkaç günlüğüne Basayev ile kalmaya götürüldü. Aylar sonra 10 Temmuz"da Basayev Çeçenya"da öldü. Televizyonda Basayev"in haberini Elina ile birlikte izleyen annesi Elina"nın iç çekip rahatladığını gördü. Elina"nın ailesi gizli gerçeği güvenlik güçlerinin onu sorgulamaya gelmesinden birkaç gün sonra öğrendiler. Görevliler Elina"nın baskı altında hareket ettiğini ve ona baskı yapmayacaklarını söylediler. Elina gerçekten rahatlamıştı. Ama tahmin edemediği şey başına geleceklerin daha yeni başlayacağıydı. Görgü tanıklarına göre, Elina, güpegündüz Caharkale"nin merkezinde askeri kamuflaj giyen 8 kişi tarafından kaçırıldı. Devam eden günlerde Elina"nın kaçırılma haberi Rus basınında yayıldı. Rita, Elina"nın tuzağa düşürüldüğünü söyleyerek onu savundu ve 6 hafta sonra Rita da kayboldu. 

Rita ve Elina"yı kim kaçırdı? Bekli de Basayev tarafından öldürülen akrabalarına karşılık kan arayan Basayev"in düşmanı krovniki. Elina"nın şu an saklanmakta olan 22 yaşındaki kardeşi Ruslan, "Bence Basayev"in Elina"ya para yada bazı belgeler vermiş olabileceğine inanan biri" diyor. Basayev"in ölümünden sonra bağlantıları ile ilgili bir arşiv ve 7 milyon dolar bıraktığı yönünde dedikodular çıktı.

Ruslan şöyle devam ediyor: "Annemden ne istediklerini bilmiyorum. Bekli de çok fazla konuştuğu için kaçırıldı." Hiçbir sebep olmadan şüphe Kadirovtsi"nin üzerine kaldı. Silahlı sekiz kişinin Caharkale"nin meydanında çoğunluğunu Kadirovtsi"nin oluşturduğu güvenlik güçleri ile bağlantısı olmadan açıkça hareket etmeleri hiç de mümkün görünmüyor.

Tecrübeli bir insan hakları savunucusu güvenlik güçlerindeki bir kaynağın Elina ve annesinin Çeçenya"nın batısındaki bir köye götürüldüklerini söylediğini söyledi. İnsan hakları savunucusu "Hala sağ olduklarından şüphem var. Bizim yeni barış dolu Çeçenya"mızda işler böyle yürüyor" dedi.

The Guardian
16 Kasım 2006
Ajans Kafkas