Şimdi Kosova'nın 2008 yılı başlarında bağımsızlığını ilan etmesi bekleniyor. Ancak yoğun olarak Sırp azınlığın yaşadığı kuzey bölgeleri, yeni hükümetin otoritesini tanımayabilir.

Kosova'nın şu andaki statüsü nedir?

Daha önce Sırbistan'ın bir eyaleti olan Kosova, 1999 yılından bu yana Birleşmiş Milletler yönetiminde.

NATO bu tarihte bölgeye müdahale ederek, Kosovalı Arnavutlara şiddet uygulamakla suçlanan Sırp güçlerini Kosova'dan çıkarmıştı.

Belgrad ise güçlerinin sadece silahlı Arnavutların direnişine yanıt verdiğini savunuyordu.

Neden anlaşmaya varılamadı?

Kosovalı Arnavutlar, tam bağımsızlıktan daha azına razı olmayacaklarını dile getiriyor. Sırbistan ise, bölgeye sadece geniş özerklik tanıyabileceğini söylüyor.

Birleşmiş Milletler'in önerisi neydi?

Birleşmiş Milletler'in Kosova özel temsilcisi Martti Ahtisaari'nin Nisan'da sunduğu plan, bölgeye uluslararası denetim altında bağımsızlık öneriyordu.

Buna göre Kosova'nın tam bağımsızlığı, uluslararası kuruluşların gözetiminde işleyecek bir süreç sonunda gerçekleşecekti. Bu sürecin BM üyeliği ile noktalanması öngörülmüştü.

Ahtisaari planı, Kosova'nın Arnavutluk ile birleşmesini engellemenin yanı sıra, Sırp azınlığın yaşadığı bölgelerin de koparak Sırbistan'a katılmasının önüne geçmeyi hedefliyordu.

Sırp azınlığa, yerel yönetimler ve parlamentoda belirli bir kota ayrılacak, polis ve kamu hizmetlerinde orantılı temsilleri sağlanacaktı. Ayrıca Sırp Ortodoks Kilisesi'ne de özel statü tanınacaktı.

Ahtisaari planına kim karşı çıkıyor?

Planın başlıca muhalifleri Sırbistan ve Rusya. Planın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nce onaylanması girişimini veto eden Moskova'nın ileride de, bunun uygulanmasına yönelik her türlü girişime engel olacağı biliniyor.

Kosovalı liderler ise planı memnuniyetle karşılıyor. Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği de bunu, şu andan itibaren girişecekleri çözüm arayışının bir parçası olarak görüyor.

Kosova ne zaman bağımsızlık ilan edecek?

Bağımsızlık ilanının, muhtemelen Sırbistan'daki cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra, Ocak ya da Şubat'ta yapılması bekleniyor.

Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği'nin birçok üyesi Kosova'nın bağımsızlığını destekliyor. Ancak zamansız bir bağımsızlık ilanının, Sırbistan'da aşırı milliyetçi cumhurbaşkanı adayı Tomislav Nikoliç'e desteği artırmasından korkuyorlar.

Ahtisaari planı, bağımsızlık ilanı ardından 120 günlük bir geçiş süreci öngörüyor. Bu sürede yeni bir anayasanın yürürlüğe girmesi ve Sırp azınlığın haklarını garanti altına alacak önlemlerin alınması hedefleniyor.

Kosova'nın bağımsızlığı, bu 120 günün sonunda, Nisan - Haziran ayları arasında hayata geçecek.

Kosovalı Arnavutların liderleri yakın zamana kadar, Sırplar ile müzakerelerin başarısız olması durumunda 10 Aralık'ta tek taraflı bağımsızlık ilan edecekleri uyarısında bulunuyorlardı.

Şimdi ise bağımsızlık ilanını ABD ve AB ile koordineli olarak yapacaklarını belirtiyorlar.

Kosova bağımsızlık ilan ederse Sırp azınlığa ne olacak?

İber Nehri'nin kuzeyinde kalan ve Sırbistan sınırına yakın olan, Sırpların yaşadığı bölgeler için belirli bir bölünmüşlük zaten şu anda da söz konusu.

Arnavutların bağımsızlık ilanı karşısında, Sırp azınlık da kendi yaşadıkları bölgeyi özerk ilan edebilir. Bu durumda ana yollara barikatlar inşa edilir ve bunlar sınır işlevi görür.

Ancak İber Nehri'nin güneyindeki 60 bin Sırp ve kuzeyindeki 5 bin Arnavut'un durumu, sorunu karmaşık hale getiriyor.

Şiddet riski var mı?

Kosova troykası olarak bilinen ABD, AB ve Rusya ile müzakereler sırasında, iki taraf da, istikrarara zarar vermeme sözü verdi.

Ancak siyasi liderlerin silahlı gruplar üzerindeki etkisi sınırlı.

Şiddet ne kadar yayılabilir?

Kabus senaryosu, İber Nehri'nin güneyinde yaşayan Sırpların yüzde 60'ının şiddet yoluyla sürülmesi. Aynı tehdit, İber Nehri'nin kuzeyindeki ve Sırbistan'ın güneyindeki Arnavutlar için de söz konusu.

Ancak şiddet bununla sınırlı kalmayabilir. Makedonya ve Karadağ'da da, silaha sarılıp Kosova ile birleşmek isteyebilecek Arnavut toplulukları var.

Uluslararası toplum istikrarı sağlayabilir mi?

Kosova'da 16 bin kişilik bir barış gücü bulunan NATO, şiddet olaylarına anında müdahale taahhüdünde bulundu.

Ancak Arnavutların Sırpları hedef alan 2004'teki isyanında, NATO müdahalede geç kalmakla suçlanmıştı.

NATO, rakip grupları şiddetten uzak tutmakta sopa işlevi görüyorsa, AB üyeliği perspektifi de havuç işlevi görüyor. Bölgedeki tüm ülkeler AB'ye üye olmak istiyor.

Olaylar Balkanlar dışına sıçrayabilir mi?

Dünyanın başka noktalarındaki ayrılıkçı hareketlerin, Kosova'nın bağımsızlığından cesaret alması mümkün.

Örneğin Gürcistan'ın ayrılıkçı bölgeleri Güney Osetya ve Abhazya'da, gelişmelerin dikkatle izlendiği belirtiliyor.

Bağımsız bir Kosova'yı kimler tanıyacak?

Sırbistan ve Rusya'nın tanımayacağı kesin gibi. Bosna ve Karadağ'ın da.

Slovakya, İspanya, Yunanistan, Kıbrıs ve Romanya'nın ciddi tereddütleri olsa da, AB üyelerinin çoğunluğu ve hepsinden önemlisi ABD, bağımsız bir Kosova'yı tanıyacak.

BM Kosova'dan ayrılacak mı?

Zaman içinde BM'nin görevlerinin çoğunu AB'nin devralması bekleniyor. Ancak BM bir şekilde, kısa süreliğine de olsa Kosova'da kalacak.

Avrupa Birliği, muhtemelen Haziran ayında, 1800 kişiden oluşan bir polis ve hakimler grubu gönderecek.

AB ayrıca, görevi Ahtisaari'nin planını hayata geçirmek olacak bir ofis de açmayı planlıyor.

bbc