Şiraz üniversitesinde "uluslararası Mevlana ve din" konferansına katılan ve açılış konuşması yapan İran İslami şura meclisi başkanı Dr. Haddad Adil, Mevlana ve dinden söz etmenin kolay olmadığını, Mevlana eserleri ruhunun iman ve Kur"an-ı Kerimle bütünleştiğini söyledi.

Haddad Adil, dinin geniş bir anlamı ve kavramı olduğunu, herkesin kendine özgü tasavvur ve yaklaşımı bulunduğunu, dinde farklı tefsirlerin söz konusu olduğunu kaydedip, şunları söyledi:

Dinin hangi boyutu, Mevlana"nın hangi boyutuyla ölçülmelidir? Mevlana tek boyutlu bir insan değildir. Mevlana derin ve engin bir derya gibidir. Onun sözlerinin karmaşık olması da onun fikri ve ruhi genişliğinden kaynaklanıyor. İran islami şura meclisi başkanı, Mevlana hakkında ayrıca şunları söyledi: Mevlana ile din konusunda ihtilaflardan söz edilebilir. Eleştiri ve tenkitler yöneltilebilir. Mezhep ve meşrep ihtilaflarından söz edilebilir. Derviş, süflilikten söz edilebilir. Fakat önemli olan bu ihtilaflara değinmemek ve ortak noktalardan söz etmektir.

İşte hepimizin ve Mevlana"nın arasında ortak noktaları ifade etmek en iyi tutumdur. Nitekim tarih boyunca büyük alimler Mevlana"yı takdir etmişlerdir. Demekki, Mevlana herkesi derinden etkilemiştir. Mevlaşa Şeyh Bahai, Feyzi Kaşani, Molla Hadi Sebzevari, Allame Seyyid Muhammed Hüseyin Tabatabai, Üstad Murtaza Mutahhari ve İmam Humeyni"yi etkilemişti. İşte Mevlana bu alimlerin sevgilisi ve ideal şahsiyeti olarak itibar görmüştür.

Haddad Adil, Mevlana eserlerinde iman ve Kur"an-ı Kerim ruhunun yansıtıldığını kaydedip şunları söyledi: Bu ruh, Mevlana"nın şiir ve nesir eserlerinde akmakta onun düşüncesine canlılık bağışlamaktadır. Mevlana halkı tevhide çağırıp, dağılma ve tefrikadan uzaklaşmalarını istemektedir. Mevlana Celaleddin, bizleri zahirden batına yönelmeye çağırmakta, bu dünya ve evrenin zahir ve görünüşten ibaret olmadığını, söylemektedir. Mevlana bizleri Mâna"ya sevkedip, tabiat alemini müşahede etmekle tabiat ötesi aleme yönelmeye doğru çağırmaktadır.

Mevlana insanları, hakikate yöneltmeye çalışmakta ve ten"den, can"a yönelmemizi istemektedir. Mevlana insanları uyandırmaya, kendi kendimizi ve düşünceyle anlayışımızı tanımaya çalışmakta, insanın şeref, izzet ve kutsiyetine inanmaya, kalbin anlamını ve vücudumuzdaki konumunu tesbit etmeye çağırmaktadır. Dr. Haddad Adil ayrıca, Mevlana"nın canlı ve gelişken olmasının nedenini, güçlü dünya görüşü ve varlık alemini tanımlama gücünden kaynaklandığını kaydedip, şunları söyledi: Aşk, Mevlana düşüncesinin temel kaynağıdır. Farabi ve İbni Sina gibi Meşâi filozoflarımız "vücud"dan söz ettikleri gibi Mevlana gibi arifler de "aşk"tan söz ediyorlar. Gazali, Mevlana ve Hafız gibi arifler, varlığı tefsiri aşk üzerine bina etmiş bulunuyorlar. Nitekim Mevlana"nın divanının asıl teması aşk"tır.

İran meclis başkanı ayrıca, Mevlana"nın kelamî itikatlar konusunda da söyleyecek sözleri bulunduğunu kaydedip şunları söyledi: Mevlana, Maâd(ahiret), ölüm, cebr ve ihtiyar kavramlarını isbat edip, istidhalinde açık ve akıcı bir dil kullanıyor. Mevlana, bizi can alemine çağıran büyük bir sermayedir. Bizler bu sermayenin değerini bilmeli ve feyz almalı, onun zai olmasını engellemeliyiz. Haddad Adil, Mevlana"nın zai olması sürecini şöyle değerlendirdi:Bazıları Mevlana"ya yöneliş bahanesiyle dinden uzaklaşma sürecini teşvik ediyor. Bazısı da bizim Mevlana"nın yaptığı çağrıdan uzaklaşmamızı sağlamak için Mevlana"yı kullanmaya çalışıyorlar.İran Hikmet ve felsefe müessesesinin başkanı Dr. Gulamrıza Evani de yaptığı konuşmada, Mevlana"nın en büyük Arif, şair olduğunu kaydedip, şunları söyledi: Mevlana, hakikatleri, dakik konuları, latif, zarif ve ince ilahi değer ve öğretileri en güzel Farsça şiirle beyan etti. Mevlana"nın mesnevisi de Kur"an-ı Kerim"in gerçek tefsiridir. Bazen Mevlana"nın şiirinde binlerce ciltlik kitabın özü ve özetini bulmak mümkündür. Bu konferans bugün ve yarın devam edecek.