Rus hapishanelerinde tutulan Çeçenlere yönelik ihlaller ve birçoğunun uydurma suçlamalarla mahkûm edildiği yöndeki iddialar devam ediyor.

15 Eylül 2004'de Kazbek, güvenlik güçlerinden maskeli kişiler tarafından Caharkale'deki evinde tutuklandı. Hem öğrenci olan hem de polis olarak görev yapan 23 yaşındaki genç, alınıp götürüldükten sonra baskı altında ifade imzaladı.

Ailesinin soy isimlerinin belirtilmesini istemediği Kazbek, 'silahlı örgüt' üyeliği suçundan 10 yıl hapse mahkûm edildi ve şimdi Sverdlovsk bölgesindeki üst düzey güvenlik hapishanesinde tutuluyor.
Kazbek en küçük çocuğu olan oğlunu hiç görmemiş. Savaş zamanında Çeçenya'yı terk eden ve tarih ve hukuk eğitimi alan Kazbek, 2001'de Çeçenya'ya döndükten sonra polis olarak çalışmaya başlamış. Annesi problemlerin başlamasının sebebinin Kazbek'in bir polis olarak içinde bulunması gerektiği operasyonlara tahammül edememesi olduğunu söyledi.

Yine morali bozuk bir şekilde eve geldiği bir gün annesi ona sorunun ne olduğunu sormuş. Kazbek ise annesinin sorusunu şöyle cevaplamış: "Anne, temizlik operasyonlarında Rus askerleri senin gibi anneleri tekmelerken ve silahlarının dipçikleri ile onları döverken ben koruma olarak duruyorum. Ben nasıl bir Çeçenim? Elimde silahla bekleyerek kazanacağım ekmeğe ihtiyacım yok."

Daha sonra Kazbek bu tür ihlaller konusunda bir şikâyette bulunmuş. Rus hapishanelerinde tutulan Çeçenler için oradaki şartların çok kötü olduğuna ve mahkûmlar arasındaki şiddet olaylarının çok yaygın görüldüğüne sürekli olarak dikkat çekiliyor.

Kazbek'in annesine göre, ziyaret ettiği Sverdlovsk hapishanesi 'en korkuncu'. Ama mahkûmlar seslerini çıkaramıyor çünkü ölene kadar dövüleceklerini biliyorlar. Kazbek'in annesi Çeçenlerin sözde 'anti terör operasyonlarında' da yer alan ve 'politik oyunların' kurbanı olduklarını söylediği Rus askerlerin ellerine bırakıldığını söylüyor.

"Kendi kardeşlerini öldürdükleri için nişanlar ve madalyalar alıyorlar. Bırakın da anneleri oğullarının, kız kardeşlerinin oğullarını öldürerek aldıkları madalyalar için sevinsinler."

Rus hapishanelerindeki Çeçen mahkûmların akrabalarının yanı sıra Rus yanlısı Çeçen yönetimindeki üst düzey görevliler de hapishane şartları konusunda endişeliler ve Rus hapishanelerinde 12 bin kadar Çeçen'in tutukluğuna inandıklarını söylüyorlar.

Çeçenya'nın insan hakları komiseri Nurdi Nukhazhiyev geçen sene yaptığı bir açıklamada Rus hapishanelerinde tutulan Çeçenlerin çoğunun 'masum' olduğuna inandığını söylemişti. Nukhazhiyev 2006'da akrabalarının yalan şeylerle suçlandığını belirten 72 şikâyet almış. Ama tutukluların akrabalarının suçlamalara karşı yapabilecekleri pek fazla bir şey yok ve bazen avukatların bile tutuklularla görüşmesine izin verilmiyor.

Bu konu o kadar tartışmalı bir hal aldı ki Çeçenya'nın en güçlü ismi olan Rus yanlısı Çeçen hükümetinin başbakanı Ramzan Kadirov da müdahale de buluma kararı aldı. Ocak ayının sonunda başbakan yardımcısı Adam Delimkhanov'a Çeçenya ve Rusya'daki Çeçen mahkûmların yasal olarak tutuklanıp tutuklanmadıklarını araştırmasını emretti ve bu tür olaylarda daha fazla hükümet yardımı sözü verdi.

Güvenlik işlerinden sorumlu başbakan yardımcısı İsmail Dadalayev, "Çeçenya vatandaşlarından insan hakları komiserine şikâyetler gelmeye başladı ve onları değerlendiriyoruz. Eğer bir mahkûmun yasadışı bir şekilde hapse atıldığı belirlenirse harekete geçip sonuç almaya çalışacağız" dedi.

"Çeçen Parlamentosu, Duma'dan Rus hapishanelerindeki Çeçenlerin Çeçenya'ya getirilmesi için mevcut yasayı iyileştirmesini isteme niyetinde."

İnsan hakları savunucuları Çeçenya'da yanlış zamanda yanlış yerde olan kişilere uydurma suçlamalar yöneltildiğini söylüyorlar.

Memorial insan hakları organizasyonundan Yekaterina Sokiryanskaya, "Suç davalarındaki klasik prosedür şöyle: Her zaman maskeli ve silahlı adamlar gelip hiçbir belge göstermeden ve hiçbir şey söylemeden kişiyi kaçırırlar. Daha sonra suçunu itiraf ettirmek için yasadışı sorgulama yöntemleri kullanırlar. İşkence yaparlar, döverler ve tecavüz etmekle tehdit ederler ki bunlar gerçekten etkili olur. Bundan sonra kurban her itirafnameyi imzalamaya ve olmayan her suçunu itiraf etmeye hazırdır. Sonrasında ise suçlamalar yasal sürece konur ve mahkeme öncesindeki tutukevinde yasallaştırılır" dedi.

Sokiryanskaya sorgulamayı yapan görevlilerin iz kalmaması için kişiyi çoğu zaman içi su ile dolu plastik şişeyle dövdüklerini söylüyor.

Sokiryanskaya, "Bir kişi yasadışı muameleye maruz bırakıldığı zaman onun suçlu olduğunun garantisi nedir? Bazı insan hakları organizasyonları yardım etmeye çalışıyor. Sanıkları gerçekten savunan avukatlar da var ve bazen de iyi kararlar alınabiliyor. Ama çoğunlukla mahkemedeki suç davalarında olaya karışan polisler asla suçlanmaz. Kuzey Kafkasya'nın her yerinde suç davaları uydurmadır ama bu uygulama özellikle de Çeçenya'da yaygın" dedi.

Elsunkayev, "Uydurabildikleri tüm suçlamaları kullanıyorlar. Bunlar genellikle yasadışı silahlı grup üyeliği, eşkıyalık, terörizm, bir yada birkaç polisi öldürme yada yasadışı silah bulundurma. Rus ceza hukukunun bu iğrenç maddelerine göre suçlu bulunmuş birçok gençle ilgili dosyalarımız var" dedi.

Memorial'dan diğer bir insan hakları savunucusu Şamil Tangiyev, Çeçen savcılığının bağımsız olarak görülemeyeceğini ve diğer resmi kurumlarla işbirliği içerisinde olduğunu söyledi.

Tangiyev, "Mahkemelerin, savcılık ofisinin ve soruşturmaları yürüten organların ört-bas olayında birlikte olduklarına inanıyoruz" dedi.

IWPR uydurma suçlamalarla ilgili bilgi almak için Çeçen savcılığıyla bağlantı kurdu. Savcılık ofisi soruları yazılı olarak istedi ki bu bir ay önce gönderilmişti. Ama ısrarlara rağmen hiçbir cevap gelmedi. Rus hapishanelerinde tutulan Çeçen akrabalar konusu nerdeyse Çeçenya'nın her yerinde geçerli. Kazbek'in ailesinin yaşadığı Caharkale'nin dışındaki köyde oğullarının dönmesini bekleyen yada onları görmeye hapishaneye gidebilmek için para biriktiren 70 anne daha var.

Aslan ismindeki diğer bir tutuklunun annesi oğlunun hapishane görevlileri tarafından sürekli olarak aşağılandığını söylüyor. Anne, "Oğlum ramazan ayında oruç tutarken ona yemek olarak domuz eti veriyorlar çünkü Müslüman olduğunu ve domuz etini yemeyeceğini biliyorlar. Her gün yemek olarak iki fincan çay ve bir dilim ekmek veriyorlar. Demir bir yatağı olan 1 metre karelik bir hücrede kalıyor. Battaniye yada döşek yok. Tuvalette hücrenin içinde" dedi.

Bu anneler, Rus hükümetinin oğullarının Çeçenya'daki hapishaneye transfer edilmesine izin vermesini umut ediyor.

Kazbek'in annesi "Bu dünyada hiçbir şey sonsuza kadar sürmez. Bunların sorumluları kutsal adaletten kaçamayacaklar. Masum çocuklarımız onlara ne yapıldığını biliyor ama neden yapıldığını bilmiyor. Korunmaları gerek. Zavallı çocukları tutuklu olan 10 binden fazla anne olmalı. Bunun yanısıra eşleri, çocukları, erkek ve kız kardeşleri de var. Nasıl rahat bir şekilde uyuyabilir, yemek yiyebilir ve kendimizi normal insanlar olarak tanımlayabiliriz?"



Kaynak: IWPR Caucasus Reporting Service (No: 377 07 Şubat 2007)
Chechenskoye Obschestvo gazetesi muhabiri Asya Umarova"nın bu yazısını Ajans Kafkas için Cavit Yılmaz Türkçeye çevirdi.