"Amerika'nın Orta Asya projesi iflas etti. Bunun en önemli sebebi de ABD'nin Irak bataklığına saplanması. Amerika'nın burada yaşadığı hezimet bütün dünyadaki Amerikan politikalarının yeniden gözden geçirilmesine sebep oldu. ABD karşıtlığı, Rusya ve Çin'in işbirliği, ABD'nin bölgedeki projesini geri çekmesine sebep oldu" diyen TÜRKSAM Başkanı Sinan Oğan, "Rusya, Orta Asya ülkelerinde ABD'ye rağmen çok ciddi bir zemin kazanmış durumda. Rusya, Orta Asya'da yeni bir fetihe girişti" şeklinde konuştu
İmanuel Wallerstein, Putin’in politik gücü için 1990’lardaki Sovyet Rusya'sını kastederek, “Hayal bile edilemez” diyordu. Sovyet Bloku’nun dağılmasından sonra Rusya’nın yaşadığı sosyal ve ekonomik bunalım Putin ile birlikte kısmen de olsa aşıldı. Putin, Rusların kırılan onurlarını yeniden telafi etmek için elinden gelen her şeyi yaptı, güç kullanmaktan çekinmedi. Milli bir kalkınma için Musevi sermayedarları tasfiye etti, İngiltere’yi sömürgeci olarak suçladı, Amerika’nın Doğu Avrupa’ya füze kalkanı yerleştirme isteğine sert karşılık vererek, konvansiyonel silah anlaşmasını imzalamayı askıya aldı. Türkmenistan ve Kazakistan ile Türkmen doğalgazını Kazakistan üzerinden Hazar Denizi'nin çevresini dolaşıp Rusya'ya ulaştıracak yeni doğalgaz hattı anlaşması imzaladı. Ülke nüfusunu arttırmak için, kampanyalar başlattı, gençlik kampları düzenledi, Hamas’ı Rusya’ya davet etti. Stalin dönemini sahiplendi. Kısacası Putin süper güç olmak için önemli adımlar attı. Rusya’nın geleceğini ve Türkiye’ye etkisini Türkiye Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Analizler Merkezi (TÜRKSAM) Başkanı Sinan Oğan’la konuşuldu.
-Turuncu devrimden sonra Rusya'nın Balkanlar'daki etkinliği kırıldı mı? Özellikle Kosova’nın bağımsızlığı konusunda Rusya’nın çekimser kaldığını görüyoruz. Yakın dönemde Rusya Balkanlar'da nasıl bir strateji izleyecek?
-Rusya’nın etkinliğinin kırılmasını sadece turuncu devrimlere bağlamamak lazım. Doğu Bloku’nun yıkılmasıyla Rusya’nın etkinliği Balkanlar'da zaten kırılmıştı. Rusya, kırılan etkinliğini yeniden kazanma çabasında. 1990’lardan sonra Rusya, "elimizdeki nükleer silahları kullanarak yeniden süper güç olma iddiamızı mı sürdüreceğiz, yoksa Rusya için yeni bir dış politika mı geliştireceğiz?" muhasebesini yaptı. Rusya öncelikle küresel güç olmadığını kabul etti. Askerî üslerini birçok yerden çekti ve enerjiyi dış politika aracı kullanmaya başladı. Bunda da akıllılık etti. Rusya, enerji kaynaklarını çevre ülkelere baskı aracı olarak da kullandı. Şimdi Rusya, enerjiyi Balkanlar'daki etkinliğini yeniden kazanmak için bir silah olarak kullanıyor.
-Sizce Rusya, Çin ve Orta Asya ülkelerinin de içinde bulunduğu Şangay İşbirliği Örgütü, NATO’ya alternatif olarak mı kuruldu?
-Şangay İşbirliği Örgütü, Şangay Beşlisi olarak kurulmuştu. Bölgedeki sınır problemlerini çözmek için bir araya gelindi. Bugün gelinen nokta da eski Varşova Paktı niteliğine büründü. Orta Asya’nın NATO’su şeklini aldı.
AMERİKA’NIN ETKİSİ KIRILDI
-Amerika’nın Kırgızistan ve Özbekistan’da askerî üssü bulunuyor. Bu üsleri için bahanesi de sözde İslâmi hareketler. Amerikalı uzmanlar tarafından bu iddiayı çürüten birçok makale yazıldı. Sizce Amerika neden hedef tahtasına "Radikal İslâm" söylemini oturtuyor?
-Amerika'nın İslâm’ı hedef tahtasına oturtmasının sebebi oralara yerleşmek. Nasıl Taliban’ı bahane ederek Afganistan’ı işgal ettiyse, bugün de Afganistan’ı bahane ederek, Özbekistan ve Kırgızistan’a yerleşti. Amerika'nın genel hedefleri arasında, Afganistan’ı büyük bir tehdit olarak gösterip farklı yerlerde üs kurmak var. Önümüzdeki süreçte Şangay İşbirliği Örgütü tarafından Amerika'nın Kırgızistan’daki üslerinin kapatılması bekleniyor. Amerika'nın Orta Asya üzerindeki etkisi ciddi bir biçimde kırıldı. Bunun için Rusya Çin ile sıkı bir işbirliği içinde.
-Rusya’nın Orta Asya’da Amerika’ya rağmen yeniden eski gücüne kavuşabilmesi mümkün mü?
-Amerika'nın Orta Asya projesi iflas etti. Bunun en önemli sebebi de Amerika'nın Irak bataklığına saplanması. Amerika'nın burada yaşadığı hezimet, bütün dünyadaki Amerikan politikalarının yeniden gözden geçirilmesine sebep oldu. Amerikan karşıtlığı, Rusya ve Çin’in işbirliği, Amerika'nın bölgedeki projelerini geri çekmesine sebep oldu. Önümüzdeki süreç içinde Amerika'daki seçimlerde Demokratlar'ın üstünlüğü olursa, Amerikan politikaları değişir. Silahlı değil, turuncu devrimler gibi halk hareketleriyle, Orta Asya’ya yönelecekler. Rusya, Orta Asya ülkelerinde Amerika’ya rağmen çok ciddi bir zemin kazanmış durumda. Rusya, Orta Asya’da yeni fetih politikalarına girişmiş durumda
-Türkiye ile İran arasında imzalanan doğalgaz anlaşmasında Rusya nerede duruyor?
-Rusya, İran'la işbirliği içerisinde. Türkiye İran yakınlaşması, aynı zamanda enerjide Rusya ile Türkiye’nin karşı karşıya geldiğinin de göstergesi. Rusya Türkiye’ye ve İran’a rakip durumdadır. Rusya, Orta Asya enerjisini kontrol altında tutmak istemektedir.
- İran’ın nükleer enerji üretimine BM’nin karşı çıkmasına Rusya tepki göstermiş ve İran tarafında yer almıştı. BM Güvenlik Konseyi'nde İran’a uygulanacak yaptırımlara karşı da Rusya hep ayak diredi. Rusya İran’ı neden destekliyor?
-Rusya’nın İran’ı nükleer açıdan desteklemesinin birkaç sebebi var. Her şeyden önce Rusya’nın bu işten maddi kazancı var. Diğer önemli sebebi Amerika. Rusya İran'la da Amerika üzerinden hesaplaşıyor, fakat Rusya İran’ın yarın birçok konuda kendisine alternatif olacağının da bilincinde ve buna göre hareket ediyor. Rusya İran’da santral kuruyor.
-Milliyetçilik, Rusya’da yükselen değer. Bunun sebebi ne olabilir?
-Milliyetçilik aslında bölgedeki diğer ülkelerde de yükselen değer. Amerikan politikalarına karşı tepkiyi gösteriyor. Ama Rusya’da hadisenin bir başka yönü var; Rusya’da ırkçılık da yükselen bir değer. Her gün Kafkasya kökenliler, Afrika kökenliler ve Rus olmayan ırklara karşı saldırı düzenleniyor. Bu, Rusya için çok tehlikeli. Milliyetçiliğin yükselmesinde Putin’in etkisi var, ama ırkçılığın yükselmesinde Putin’in bir payı yok. Hatta ırkçılık Putin’e ve Rusya’ya zarar verir. Irkçılık Rusya’yı böler. Rusya’da 20 milyon Müslüman var. Onlar da seslerini yükseltmeye başlarsa bu Rusya’ya zarar verir.
-Türkiye’nin devre dışı bırakılarak Burgaz-Dedeağaç boru hattı için Yunanistan ve Bulgaristan'la anlaşma imzalanması, bu proje ile Rus kaynaklarının Türkiye'ye uğramadan Karadeniz'den Ege'ye akacak olması Türkiye'nin dışarda kalmasına sebep oldu. Bu ne anlama geliyor?
-Türkiye, son dönemde enerji denkleminin dışında kaldı. Türkiye enerji konusunda çok etkin değil. Enerjinin önemini hâlâ çok iyi kavramış değiliz. Hazar petrolleri ve doğalgaz hattında da Türkiye dışarıda bırakıldı. Türkiye bunu gördü ve İran üzerinden enerji denklemine dahil olmaya çalışıyor. Ama asıl olması gereken Türkiye’nin Balkanlar'da, Hazarlar'da, Orta Asya’da, projeler üretmesi.
TÜRKİYE ŞANGAY'DA YER ALMALI
-Türkiye ne yapmalı en basit biçimiyle?
-Türkiye, Şangay İşbirliği Örgütü içinde yer almalı. Rusya ile Çin müttefik gibi gözükse de, Çin, Rusya için de bir tehdit. Nüfus ve üretim açısından. Rusya; Türkiye, Amerika ve Japonya ile işbirliği yaparak Çin’e karşı durmaya çalışacak. Bu durumda Türkiye’nin elini güçlendirecek. Türk-Rus ilişkileri artık tamamıyla karşılıklı çıkarlara dayanıyor. Amerikan karşıtlığında iki ülke birleşiyor. Karadeniz’e Amerikan üssünün sokulmayışı, Rusya ve Türkiye’nin işbirliği sayesinde olmuştur. Türkiye, Rusya ile ilişkilerini geliştirmeli.
-Sosyalizm sonrası dinî inanış ne durumda Rusya’da?
-Rusya tarihsel misyonundan vazgeçmiş değil, Rusya Ortodoksların hâmisi olma iddiasını sürdürüyor. Din ve özellikle Ortodoksluk yükselen değer. Rus kilisesinin Kremlin üzerinde büyük etkisi var. Şunu da unutmamak lazım ki Müslümanlık da Rusya’da yükselen değer. Rusya’da 20 milyondan fazla Müslüman var ve bunların sayıları her geçen gün artıyor.
-Rusya’da sosyalizmin yeniden inşaası mümkün mü?
-Hayır. Rusya kapitalizmi çok sevdi. Son dönemde çok fazla milyarderler türedi. Rusya geri dönüşü olmayan bir süreç içerisinde.