CHENEY"İN S.ARABİSTAN ZİYARETİ NEYE İŞARET?

WP, 9 Mayıs 2007, David Ignatius)


Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice yüksek profilli kimliğiyle Orta Doğu"da önemli bir etki bırakabilir. Fakat gizli güç mücadelelerini dikkate aldığımızda Başkan Yardımcısı Dick Cheney"nin bu haftaki Suudi Arabistan gezisini incelememiz gerek.


Suudi Kral Abdullah geçtiğimiz 9 ayda Bush yönetiminin en önemli ve arzu edilen müttefiki olarak öne çıktı. Abdullah, güz aylarında Orta Doğu"daki İran etkisine karşı agresif bir mücadele başlattı ve Irak"taki kötü gidişata rağmen bölgedeki Amerikan çıkarlarına destek verdi.


Cheney"nin ziyareti bir bakıma karşılıklı güven tazeleme amaçlı gerçekleşen bir ziyaret. Her iki taraf da Irak ve Filistin konularında anlaşmazlıklar bulunsa dahi ittifakı korumak istiyor. Öte yandan Suudiler eski Washington büyükelçisi Prens Bandar Bin Sultan ABD ile ilişkilerde aracı konumundayken zaman zaman vuku bulan yanlış anlaşılmaların önüne geçmek için bir takviye iletişim kanalı kurmak istiyor.


Abdullah son zamanlarda verdiği bazı demeçlerde Washington"dan uzaklaşıyor görüntüsü çizdi. Şubat ayında Kral Abdullah ABD"nin yalnız bırakılmasını istediği radikal Filistinli grup Hamas ile diyalog kurarak Mekke Anlaşması"na ev sahipliği yaptı Hamas"ın daha ılımlı bir grup olan Fetih ile Ulusal Birlik Hükümeti"ni kurmasına öncülük etti. Mart"ta Arap Ülkeleri Zirvesi"nde yaptığı bir konuşmada ise Irak işgalinin gayrimeşru olduğunu belirterek ABD"li yetkilileri şaşırttı. Tüm bunların üstüne Nisan ayında gerçekleştirilmesi planlanan Beyaz Saray"daki akşam yemeğini iptal etti.


Abdullah"ın Irak işgali eleştirisi Suudi liderin ABD"nin buradaki stratejisi hakkındaki derin kuşkularını yansıtıyordu. Suudi kaynakları kralın Şii başbakan Nuri El-Maliki"yi Irak"taki mezhep çatışmasının üstesinden gelme ve ülkeyi bir arada tutma konusunda yeterli görmediğini söylüyor. Öte yandan Suudi liderliğinin ABD"yi Irak"ta başarısız addettiği ve ABD birliklerinin Irak"taki iç savaşı körüklediğine inandığı söyleniyor.


Suudiler İran destekli dini partiler olarak gördükleri Şii partilerinin hakim olduğu Maliki hükümetinin değişmesinden yana gözüküyor ve Iraklı Sünnilerin de desteğini alan seküler bir Şii olan eski geçici başbakan Ayad Allawi"yi sessizce destekliyor. Danışmanları, Allawi"nin stratejisinin Şiilerin dini birliği içindeki gerilimden faydalanarak Sünnileri, Kürtleri ve seküler Şiileri içeren yeni bir koalisyon kurmak olduğunu söylüyorlar. Allawi cephesi biraz da Suudilerin politik ve finansal desteğini alarak seçimlerde yeterli miktarda oy alabileceğine inanıyor.


Bush yönetimi Maliki"de yaşadığı hayal kırıklığına rağmen Allawi"nin hükümet kurması için çok da istekli gözükmüyor. Amerikalı yetkililer bir hükümet değişikliğinin ülkedeki siyasi kargaşayı körükleyeceğinden ve ABD birliklerinin Irak"tan çekilmesi için yeni çağrılar yapılacağından endişe ediyor.


Bölgedeki beklenti Bush yönetimi ne söylerse söylesin ABD birliklerinin yakın zamanda çekileceği yönünde. Bu spekülasyonları bastırırcasına, Bush"un Suudilere kendi yönetimi süresince Irak"tan çekilmeyeceklerini belirttiği söyleniyor. Bir Suudi kaynak, "Bu bize 18 aylık bir plan yapma imkânı verir" diye konuştu.


ABD-Suudi Arabistan ittifakının kalbinde ise İran"la ve Arap dünyasındaki temsilcileriyle mücadele yer alıyor. Bu ortaklık geçen yaz İsrail ile İran destekli Hizbullah arasında Lübnan"da yaşanan savaş sonrasında başladı. ABD ile yakın temas halinde olan Suudiler, Hizbullah etkisine karşı durabilecek Lübnan"daki Sünni, Hıristiyan ve Dürzi gruplara para akıtıyor. Bunun yanı sıra Suudiler ve Amerikalılar Sünni başbakan Fuad Sinyora"ya bağlı bulunan güvenlik güçlerine yardımda da ortak çalışıyorlar.


İran"a karşı kurulan Suudi-Amerikan işbirliği Yemen"e de uzanmış vaziyette. İki müttefik, 2004 yılında öldürülen Şii din adamı Hüseyin El- Houthi"nin takipçileriyle bağlantılı İran destekli bir gruba karşı Yemen hükümetine ortak yardımlarda bulunuyor.


Cheney"nin çantasındaki son dosya Suriye ile ilgiliydi. Geçen hafta Rice tarafından hayata geçirilen Bush yönetiminin Irak"ta istikrarı sağlamak amacıyla Suriye"yle işbirliği yapma kararı Suudilerden destek buldu. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, Lübnan Savaşı sırasındaki tutumları ve Hizbullah"ı desteklememeleri sebebiyle Kral Abdullah ile diğer Arap liderleri "yarım adamlar" diye nitelendirmişti. Esad, Arap Ülkeleri Zirvesi"nde özel olarak Kral Abdullah"tan özür diledi. Ancak ABD"li yetkililer Suudilerin Suriye"deki muhalif gruplarla ilişkisinin devam ettiğine inanıyor.


Suudi Arabistan bir zamanlar politik entrikalarla sessizce etrafa para dağıtarak barış satın almaya çalışıyordu. Belki de yapılacak en büyük hata, İran"ın huzursuzluk yaratan lideri Mahmud Ahmedinecad"ın geleneksel ketumluklarına ve inatçı Cheney ile gizli strateji anlaşmalarına karşı Suudileri korkutması olacaktır.