İran’la Türkiye’nin Suriye’de barış için iki defa gizlice masaya oturduğu ortaya çıktı.
Uluslararası Kriz Grubu’nun üst düzey siyasetçilerin anlatımlarına dayanan raporuna göre, ilk görüşmeler 2013’te yapıldı.
Ancak dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun “Beşar Esad seçimlere girmemeli” ısrarı nedeniyle çöktü.
İkinci tur gizli görüşmelerse 15 Temmuz askeri darbesinden sonra geçen yaz yapıldı.
Rapora göre bu görüşmeler de Türkiye’nin bir gün önce İranlı bir temsilcinin Ankara’da olmasına rağmen “Fırat Kalkanı” operasyonunu Tahran’a haber vermemesi nedeniyle çöktü.
İngiliz gazetesi The Guardian’ın elde ettiği “Türkiye ve İran: Acı Dostlar, Canciğer Düşmanlar” başlıklı raporda yer alan iddialar şöyle:
“Ankara’yla Tahran Eylül 2013’te, Hasan Ruhani’nin İran Cumhurbaşkanı seçilmesinden üç ay sonra başladı. Buna göre Tahran Ankara’ya bir barış planı iletti. Plan, ateşkes sağlanmasını, ardından ulusal birlik hükümeti kurulmasını ve Suriye’de başkanlık kurumunun yetkilerini sınırlayacak anayasal reformlar yapılmasını öngörüyordu. Ardından da, BM denetiminde başkanlık ve parlamento seçimleri düzenlenecekti.
Sözkonusu plan, dönemin Türkiye dışişleri bakanı Ahmet Davutoğlu ile İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif arasında birkaç ay süren bir mekik diplomasisiyle ele alındı. Ancak sonuçta, Beşar Esad’ın gelecekteki rolü nedeniyle başarısız oldu.
Cevad, Uluslararası Kriz Grubu’na şu açıklamayı yaptı: “Her bir ayrıntı üzerinde anlaşmıştık. Sadece, planın son aşamasında BM denetiminde seçimler öngören madde haricinde. Türk liderler Esad’ın seçime girmesinin yasaklanmasını istiyordu.
Uluslararası denetime tabi tutulacak bir seçimde, özellikle de Esad Türkiye’nin savunduğu gibi korkunç bir sicile ve azınlıktaki seçmen tabanına sahipse, bunun endişe yaratmaması gerektiğine dikkat çektim. Fakat Davutoğlu karşı çıktı. Ve bütün çabalarımız suya düştü.”
Rapora göre Ankara, Esad’ın kendi gücünü azaltacak herhangi bir geçiş sürecini kabul edeceğine inanmıyor ve Şam yönetiminin askeri yenilgisinin kaçınılmaz olacağını düşünüyordu.
Abdullah Gül: ‘Esad devrilir” dediler
Dönemin Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de Uluslararası Kriz Grubu’na şu açıklamayı yaptı:
“Bizim hükümetimiz İran’la bir anlaşmanın peşinden gitmedi çünkü Esad’ın birkaç ay içinde devrileceğini düşünüyorlardı. Ankara’nın bakış açısından, Esad’ın sahadaki kayıpları taviz verme ihtiyacını ortadan kaldıracak veya en azıdan anlaşmayı daha iyi hale getirecekti.”
Rapora göre, 15 Temmuz askeri darbe girişiminden sonra İran’ın AK Parti hükümetine tam destek vermesi üzerine ilişkilerde yumuşama yaşanınca, taraflar Suriye için bir kez daha masaya oturdu.
Raporda, YPG’nin Rojava’da askeri kazanımlarının da Ankara’yla Moskova arasında eşzamanlı bir uzlaşmaya yol açtığı belirtildi.
Başkanlık mı? Parlamenter mi?
Son görüşmelerde taraflar Esad’ın kaderi konusunda hâlâ uzlaşamamış olsa da başka konulara odaklandılar.
Söz konusu konular arasında Suriye’de başkanlık sistemi mi, parlamenter sistem mi olması ve iktidarın genel olarak nasıl paylaşılacağı vardı.
Ancak iki üst düzey buluşmanın ardından görüşmeler karşılıklı güvensizlik nedeniyle çıkmaza girdi.
Raporda, bu güvensizliği Türkiye’nin YPG’ye karşı “Fırat Kalkanı” operasyonuyla doğrudan Suriye’ye müdahale etme kararının artırdığı belirtildi.
Raporda, “İranlı yetkililer, bir gün önce üst düzey bir İranlı yetkilinin Ankara’da olmasına rağmen Türkiye’nin kendilerine bilgi vermemesi karşısında şaşkınlık geçirdi. Türkiye, İran’ın YPG’ye haber vereceğinden korkmuş olabilir” denildi.
rudaw