Memorial Hastanesi Kardiyoloji Bölümü'nden Uz. Dr. Özlem Esen, "Yeşil sahalarda ölüm getiren kalp krizinin nedenleri ve genç sporcu ölümleri" hakkında bilgi verdi.
FUTBOLCUNUN KALBİ BİR PENALTI ATIŞI SIRASINDA DURABİLİR
Dünyada ve Türkiye'de profesyonel sporcular kalp krizi geçirerek sahalarda hayatını kaybediyor. Tüm sağlık kontrollerinden geçirilen genç sporcular arasındaki ani ölümleri tespit edebilmek için erken teşhis konusunda bir girişim yapılamıyor.
Rekabet gerektiren sporlarda oyunun kaderini belirleyecek sporcu topun başına geçtiği anda kalbi tekleyebiliyor. Türkiye'de ise durum daha vahim. Çünkü yeşil sahalarda kalp krizi geçiren futbolculara anında müdahale edilemiyor.
SAHALARDA GENÇ SPORCU ÖLÜMLERİNİN NEDENLERİ NELERDİR?
Sporculardaki ani ölümlerin nedeni % 70-80 kalp krizi kaynaklıdır. Burada işin içine stres faktörünün girdiği düşünülmektedir. Kalp duvarında oluşan kolesterol içeriği yoğun plaklar, strese bağlı olarak yırtılır. Yoğun stres altındaki rekabet sporları yapan sporcularda adrenalin seviyesi yükselir ve bunun içine bazı ilaç kullanımları da eklendiğinde bu plaklar yırtılır. Bu plak yırtıkları pıhtılaşarak aniden damarların tıkanmasına neden olabilir. Bu da kalp krizinden ölümleri beraberinde getirir.
REKABET GEREKTİREN SPORLARDA RİSK ÇOK FAZLA
Futbol, basketbol gibi rekabet gerektiren sporlar genç sporcular için çok daha fazla risk taşımaktadır. Özellikle final karşılaşmaları gibi çok önemli maçlarda, oyunun skorunun penaltı atışları ile belirlendiği düşünüldüğünde, futbolcuların üzerine binen sorumluluk çok fazladır. Futbolcunun o anda takımının kaderini değiştirecek bir atışı yapması gerekmekte, bir anlamda maçın gidişatını onun ayağından çıkan top belirlemektedir. İşte o anda tarif edilemeyen bir yüksek adrenalin seviyesi ortaya çıkmaktadır. Bu durumda sporcunun aşırı stres altında kalp krizi geçirerek sahanın ortasına yığılıp kalması söz konusu olabilir.
SPORCULARDAKİ ANİ KALP ÖLÜMÜ RİSKİ ÖNCEDEN BELİRLENEBİLİR Mİ?
Kalp krizini önceden teşhis edebilmenin tek bir yolu yok. Sporcuların sahada kaybedilmemesi için ayrıntılı tetkiklerin çok titiz bir şekilde yapılması gereklidir. Özellikle rekabet gerektiren sporlarla uğraşanların yıllık olarak, tüm kolesterol profili, genetik risk marker'i olabilecek kan tahlilleri ve bunların yanında ekokardiyografi ve efor testleri incelemeleri yapılmalıdır. Riskli gruplar yani birinci derecede yakınlarında ani ölüm hikayesi bulunanlar, kalp kasında kalınlaşma oluşmuş sporcular, kas hastalığı olanlar üst tetkiklere yönlendirilmelidir. T Dalga Alternansı yüksek riskli kişilerde uygulanması gereken bir tetkiktir. Risk gruplarında birinci basamak olarak kullanılmalıdır.
TÜRKİYE'DE SPORCUYA SAHADA MÜDAHALE EDİLEMİYOR
Oyun sırasında sporcu göğüs ağrısı oluştuğu anda bunu söyleyemeden bir anda kalp ritmi bozuluyor ve sahanın ortasına yığılıp kalıyor. Bunun örneklerini ne yazık ki Dünyada ve Türkiye'de görüyoruz. Bunu tespit edebilmek için erken teşhis konusunda bir girişim de yapılamamaktadır. Bu durumda olabildiğince sporcuya yardım etmek çok önemlidir. Türkiye'de durum dünyadakinden daha vahim. Ani bir damar tıkanıklığı ve bunun sonucunda oluşan göğüs ağrısı sırasında kalp ritmini düzenleyecek otomatik defibrilatör denilen cihaz, Türkiye'deki statlarda standart olarak kullanılmamaktadır. Yurt dışında ise anında ritim bozukluğunu düzeltebilecek bu cihazlar hayat kurtarabilmektedir. Bu konuda da spor federasyonlarına da önemli görevler düşmektedir.
ANİ ÖLÜM RİSKİ HALI SAHA MAÇLARINDA DA VAR
Halı saha maçlarında kalp krizine bağlı ani ölümlerin ortaya çıkmasının nedeni, oyuncuların profesyonel sporcu olmamaları. Çünkü haftada bir kez halı sahada maç yapan amatör sporcular yeterli kondisyona sahip değil, düzenli olarak spor yapmıyor ve hareketsiz yaşıyor. Bu hareketsizlik, haftada bir yapılan maç ile yüksek adrenalin deşarjını ve kalp krizinden ölümü getiriyor. Gençlerin halı saha maçlarında kaybedilmesinin altında da stres yüzünden damar içindeki plakların yırtılması ve kalp krizi oluşması yatıyor.
TOPLU HALDE MAÇ SEYRETMEK DE KALBE ZARARLI
Topluluk psikolojisi ile seyredilen maçlar, özellikle futbol maçlarında stres faktörü daha da artıyor. Kişi tek başına maç seyrederken yaşamadığı stresi topluluk psikolojisi ile kat kat yaşayabiliyor. Bu tür kalabalık ile birlikte seyredilen maç ortamlarında kalp krizi geçirme riski çok daha fazladır.
STRESİN SAHADA BOŞALTILMASI KRİZİ ÖNLEYEBİLİR Mİ?
Bunu kesin olarak söylemek mümkün değil ancak insan vücudunun rahatlaması gereken durumlarda sinir boşaltımının etkisi çok büyüktür. Akut stresler ve yoğun bir stres yaşandığında bunu dışarı vurmak daha doğru olacaktır. O nedende özellikle rekabet gerektiren sporlarda bir sporcunun yaşadığı aşırı stresi sahada boşatması kalbi açısından olumlu etki yapacaktır. Ancak tabi bunu yaparken kendisine ve çevresindekine zarar vermeme konusunda kendisini kontrol altında tutması çok önemlidir.
KALP KRİZİ NEDEN GENÇLERDE ANİ ÖLÜMLERE NEDEN OLUYOR?
Kalp krizinde gençler yaşlılara göre daha şanssız. Çünkü yaşlandıkça damarlar arasında 'köprü damarları' denilen bir oluşumlar gelişmekte. Bu, herhangi bir damar tıkanması durumunda diğer damardan kan alarak beslenmeye devam edebiliyor. Bu oluşum gençlerde olmadığı için krize hazırlıksız olan kalp aniden durup ölüme sebep verebilmektedir. Kişiyi hayatta bırakan bu ortamlar yaşlılarda hazır. Gençlerde kalp buna hazır olmadığı için kriz ile birlikte ölüm geliyor. Kalp krizi olduğu zaman 50 yaşındaki bir insan hastaneye yetiştirilebilirken, genç bir sporcu hastaneye ulaştırılamadan hayatını kaybediyor. Çünkü yaşlıları hayatta bırakan kalbi krize hazırlayan, köprü damarlarıdır. Gençler arasında kalp krizine neden olan bir başka etken ise uyuşturucu kullanımı. Kokain, marihuana ya da hap gibi maddeler, kalp krizinin en önemli nedenlerinden biri. Özellikle kokainin direkt kalp krizine neden olan bir etkisi var. Sigara ve alkol gibi kola tüketimi de gençler arasında çok yaygın. Kola, kalp hızını olumsuz yönde etkileyen bir içecek.
BEDEN EĞİTİMİ DERSLERİNE DİKKAT!
OKULLARDA ÖZELLİKLE BEDEN EĞİTİMİ DERSLERİNDE ORTAYA ÇIKAN ANİ KALP KRİZİ ÖLÜMLERİNİN SEBEPLERİ NELERDİR?
12-13'lü yaşlarda beden eğitimi derslerinde öğrenciler ani kalp ölümü nedeniyle kaybediliyor. Bunlarda alttaki en önemli faktör, aileseldir. Ailede mutlaka erken ve ani ölümlerin araştırılması gerekli. Bu tür ölümlerde ailesinde ani ölüm olanların oranı, % 30'dur. Yapısal kalp hastalıkları bozuklukları, kalp ritim bozuklukları ve kalp kası hastalıkları ani ölümlerin en önemli nedenlerindendir. Bu tür ölümlerin nedeni kalp krizi değildir ama aşırı adrenalin deşarjı nedeniyle ortaya çıkan ritim bozukluklarıdır. Bunu önceden öngörmek şu anki şartlarda mümkün olmasa da çocukların küçük yaşlardaki şikayetlerinin dikkate alınması çok önemlidir. Nefes daralması ve çarpıntı gibi şikayetler dile getiren çocukların daha erken doktora götürülmesi gerekmektedir.
KALP KRİZİ BELİRTİSİ VEREN SAĞLIK SORUNU: MARFAN SENDROMU
Uzun boylu, kol ve el parmaklarının boyu uzun olan, uzun gövde yapısına sahip ve omurga eğriliği, göz kusurları bulunan gençlerin kardiyak muayeneden geçirilmesi çok önemlidir. Çünkü 'Marfan Sendromu' olarak adlandırılan bu durumda kişide, aort ana atardamarında ortaya çıkan genişleme ve yırtılma nedeniyle ani kalp ölümü gerçekleşerek ve yaşıtlarına göre daha erken hayatını kaybedebilmektedir. Marfan Sendromu, önceden öngörülebilir kalıtsal bir hastalık olduğu için tedavisi önceden yapılabilir ve gerekli önlemler alınabilir. Bu kişilerin beklenen yaşam süresi diğer insanlara göre çok daha kısa. Ortalama 45 yaş ömre sahip bu kişiler genellikle aniden hayatını kaybediyor.