Kazakistan’ın kurucu lideri Nursultan Nazarbayev, 2019’da iktidarı Kasım Cömert Tokayev’e devretti.
İktidarı devretti derken…
Devletin resmiyetteki başı artık Tokayev olsa da rejim hâlâ Nazarbayev rejimiydi.
Nazarbayev, Güvenlik Konseyi’nin başkanıydı.
İstihbarat teşkilatının başında, Nazarbayev’in sadık elemanlarından -eski başbakan- Karim Massimov bulunuyordu.
Massimov’un birinci yardımcısı, Nazarbayev’in yeğeni Samat Abiş’ti.
Ülke ekonomisinin baş aktörleri Kazak-Gaz, KazakTransOil ve Ulusal Girişimciler Odası, Nazarbayev’in üç damadına emanetti.
Vs, vs, vs…
2022’nin ilk günlerinde meydana gelen -ayaklanma çapındaki- nümayişler bu durumu değiştirdi.
Sözde iktidarını özde iktidara çevirmeye karar veren Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, o günlerden itibaren Nazarbayev ve şürekâsını tasfiye etti.
“Onun (Nazarbayev’in) şahsi katkılarıyla oluşturulan oligarşik yapı Kazakistan’ı sömürdü. Ülkemizin gelirleri artmasına rağmen halk refahtan payını alamadı. Yeni yıldan bu yana yaşadığımız çalkantılar ve büyük değişimin ardından Kazakistan’da yeni, derin bir reform süreci başlıyor” diyerek, selefinin ismini banka tabelaları dahil her yerden silmeye de başladı.
17 Ocak 2022’de bu köşede “iktidarı devraldığı 2019’da Nazarbayev’e hürmeten adını Nursultan olarak değiştirdiği başkente Astana adını iade etmesi yakındır herhalde” diye yazmıştım.
Evvelki gün (Cumartesi) onu da yaptı.
Böylece Nazarbayev’in mirası tamamen hiç oldu.
***
Nursultan’dan Astana’ya dönüş kararı kadar dikkat çekmeyen ama ondan da önemli olan bir gelişme: Kazakistan’ın BM’de Rusya’ya muhalefeti.
16 Eylül Cuma günü BM’de, Genel Kurul’a hitap etmek isteyen Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin konuşmasına imkân verilip verilmemesi oylanmıştı.
Rusya tabii ki Zelenski’nin konuşturulmamasını istiyordu.
Ne var ki Rusya’nın lobi faaliyetleri kâr etmedi ve Zelenski’nin talebi 7’ye karşı 101 oyla kabul edildi.
Red oyu veren 7 devlet: Rusya, Belarus, Küba, Kuzey Kore, Eritre, Nikaragua ve Suriye (Esed rejimi).
19 devlet çekimser kaldı.
Bunların arasında Özbekistan da var.
Azerbaycan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan, oylamaya katılmamayı tercih eden devletler arasında yer aldı.
Belli ki bu Orta Asya devletleri resmen Rusya’nın yanında yer almak istemediler ama Rusya’ya resmen muhalefet etmek de istemediler.
Tokayev liderliğindeki Kazakistan ise denge kaygısına düşmeden oylamaya katıldı ve kabul oyu verdi.
Hem de Rusya’nın Ocak 2022’deki ayaklanmayı bastırabilmesi için Tokayev’e askerî destek sağlamış olmasına rağmen.
***
Kazakistan, Kırım’ın Rusya tarafından ilhakını tanımamıştı.
Fakat Rusya’nın Tokayev’e söz konusu askeri desteği nedeniyle Kazakistan’ın Ukrayna siyasetinin değişebileceği, Tokayev’in Putin’e minnet borcunu Rusya’nın Ukrayna’daki işgal siyasetini destekleyerek ödeyebileceği konuşuluyordu.
Kırım Tatarlarının lideri Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu, Rus askerlerinin Kazakistan’da konuşlandırıldığı günlerde Tatar televizyonu ATR’ye verdiği beyanatta, Rusya’nın, Tokayev’e askerî desteği karşılığında, Kazakistan’ın Kırım’ı Rusya toprağı olarak tanımasını şart koştuğunu ileri sürmüştü.
Kazakistan’ın BM Genel Kurulu’nda Zelenski’ye -dolayısıyla Rus işgaline direnen Ukrayna’ya- verdiği destek, bu yöndeki kaygıları boşa çıkarmış oldu.
Peki niçin o şekilde oy kullandı Kazakistan?
Herhalde ‘Bugün Ukrayna, yarın Kazakistan’ kaygısıyla.
***
19 milyonluk Kazakistan nüfusunun yüzde 18’ini (3,5 milyondan fazla) Ruslar oluşturuyor.
Bunların çoğu ülkenin kuzeyinde, Rusya ile sınır olan yerlerde yaşıyor.
İmparatorluk günlerine dönmeyi ihtiras derecesine arzu ettiğini gizlemeyen Rusya’nın bir gün ‘gerekli şartları’ oluşturarak -Ukrayna’da yaptığı gibi- soydaşlarını korumak bahanesiyle Kazakistan topraklarına uzanmayacağı ne malum?
Geçmişte Çarlık Rusyası da Kazakistan topraklarını işgal ederken Rus göçmenlerin güvenliğinden dem vurmamış mıydı?
Kazakistan gardını alıyor vesselam.