Örneklerle Öğretmenlerde Görülen Etik Davranış Bozuklukları / Ahmet Ünlü / Yeni Şafak
Bu köşeyi takip edenler kamu yönetiminde yaşanan etik ihlallerini açıklamaya çalışarak farkındalık oluşturmaya çalıştığımızı ve Kamu Görevlileri Etik Kurulu kararlarını sıklıkla kullandığımızı hatırlayacaklardır. Bu yazımızda Doç. Dr. F. Dilek GÖZÜTOK tarafından yapılan “Öğretmenlerin Etik Davranışları” başlıklı bir çalışmada kullanılan anket sorularından yararlanılarak okullarımızda yaşanan etik ihlallerine karşı Milli Eğitim Bakanlığımız'ın nasıl tedbirler aldığını sorgulayacağız.
Hepimizin hayatında öyle elleri öpülesi öğretmenler vardır ki onların hal, hareket ve davranışları hayatımıza yön vermiş, bizlere rol model olmuşlardır. Bir öğretmene hiçbir şekilde yakışmayacak davranışlarına şahit olduğumuz, bundan da öğretmen olmaz ki dediğimiz maalesef öğretmenlerimiz de olmuştur. İsterseniz öğrencilik dönemlerinizi gözünüzün önünden geçirin. Daha önceki yazılarımızda da belirtmiş olduğumuz üzere, bütün işi öğretmen ve öğrenci ilişkilerini düzenlemek olan Milli Eğitim Bakanlığı'na bu konuda büyük görevler düşmektedir.
Öğretmenlerde rastlanan etik dışı davranışlar
Prof. Dr. İnayet Aydın hocanın tanımıyla, iyi, kötü, ahlâklı, ahlâksız, erdem, erdemsizlik gibi değerlerin ne olduğuyla uğraşan felsefenin disiplin alanlarından birisi olan etiğin öğretmenlerin yaşamında çok büyük bir önemi vardır. Dolayısıyla eğitim ekosistemi etik davranışlara en fazla ihtiyacımız olduğu bir alandır.
Bu çerçevede, acaba öğretmenlerde görülen etik dışı davranışlarla ilgili olarak MEB tarafından yapılan tespitler ve bu tespitlere göre uygulanan yaptırımlara ilişkin bir çalışma var mı? Eğer ülkemizin geleceğini şekillendiren yavrularımızı teslim ettiğimiz öğretmenlerin etik dışı davranışlarını önlemeye ilişkin çalışmalar yoksa işimiz oldukça zordur.
Şimdide olmasını arzu etmediğimiz ama üzerinde araştırma yapılacak kadar boyutlara ulaşan bazı öğretmenlerin etik dışı davranışlarını sıralayalım ki eğitim camiamızın bu davranışlardan ne kadar uzak olduğunu anlayabilelim.
Öğretmenlerde karşılaşılan etik dışı davranışlar şunlardır:
1- Alanıyla ilgili yayınları takip etmeme ve derslere yeterince hazırlıklı girmeme
2- Aşırı borçlanıp, borçlarını zamanında ödememe ve ailevi sorunlarını sınıfa taşıma
3- Başarı düzeyi düşük öğrencilerle yeterince ilgilenmeme
4- Ders süresini özel işlerde kullanma
5- Derste ideolojik görüşünü yansıtma
6- Derse geç girerek ya da erken ayrılarak eğitim sürecini kesintiye uğratma
7- Güvenilmez davranışlar sergileme ve kararlarında tutarsız davranma
8- Hasta olmadığı halde rapor alma: Bu konuda MEB tarafından özel okullardaki öğretmenlerle kamudaki öğretmenlerin rapor kullanma sıklıklarını kıyaslayan bir çalışma var mı acaba?
9- Kendisi tarafından hazırlanan kaynak kitabı derste tanıtma ve sınav sorularını buradan hazırlayacağını ima etme
10- Haksızlığa uğrayan öğrencilerinin haklarını korumak için çabalamama
11- İşinde özensiz olma ve hatalarını kabul etmeme
12- Küfürlü konuşma ve kavga etme
13- Kendisini sadece dersten sorumlu tutma
14- Kendi öğrencilerine okul dışında ücretli ders verme
15- Kahvehaneye gitme ve burada öğrencilerle karşılıklı oyun oynama
16- Meslektaşlarıyla ilgili dedikodu yapma
17- Mesleğini sevmediğini gösteren davranışlar sergileme
18- Okula ait parayı ve okul malzemelerini kişisel amaçla kullanma
19- Okula içkili gitme
20- Öğrencisiyle cinsel yakınlık kurma
21- Öğrencilerle ilişkilerinde ayrım yapma
22- Öğrenci değerlendirmede yanlı davranma
23- Öğrencilerin önünde meslektaşlarını küçük düşürme
24- Öğrenciye sevgisiz, saygısız davranma
25- Öğrencilerle laubali ilişkiler kurma
26- Öğrenciye baskıcı davranma
27- Öğrencilerin sırlarını başkalarına anlatma
28- Öğretime ilişkin sorunları başkalarına yıkma
29- Öğrencilerin haklarının çiğnenmesine duyarsız kalma
30- Öğrenci ya da veliden hediye kabul etme
31- Öğrencilere fiziksel ve fiziksel olmayan ceza verme
32- Öğrencilere ve velilere bir şeyler satma
33- Öğrenciler arasında zengin-fakir ayrımı yapma
34- Öğrencilere dinsel inançları veya etnik kökenleri nedeniyle ayrıcalıklı davranma
35- Öğrenciler arasındaki anlaşmazlıklarda adil olmama
36- Öğrenciyi sınıf içerinde aşağılama
37- Öğrencinin yanında veya göreceği yerde sigara içme
38- Sınıf içerisinde müstehcenliğe varan konuşmalar yapma
39- Sınav sonuçlarını zamanında açıklamama
40- Sınıf içi kuralları kendi başına belirleme
41- Veli, olanaklarını kişisel amaçla kullanma
42- Yalan söyleme
43- Mevzuata aykırı davranma
Yine MEB’e soralım; acaba yukarıda yer verilen etik dışı davranış sergileyen öğretmenlerle ilgili tespitler yapıldı mı? Şayet bu yönde tespitler yapıldıysa, etik dışı davranış sergileyen öğretmenlere nasıl bir yaptırım uygulandı? Bunlar sistem dışına itildi mi? İşte üzerinde düşünülmesi gereken en ciddi konular bunlardır.
Elbette insanın olduğu her yerde kural dışı davranışlar olabilir ve olmaktadır da. Önemli olan bu tür kural dışı davranışlara nasıl çözüm üretildiğidir. MEB Etik Eylem Planı'nda yer alan Etik SWOT analizindeki zayıf yönler arasında, atama ve yükselmelerde liyakatin dikkate alınmadığından bahsedildiğini görünce işimizin ne kadar zor olduğunu daha iyi anladım.