2007'nin başından bu yana ikiye katlanan petrol fiyatları, varil başına 135 doları aşarak tarihi rekorunu kırdı. OPEC, dün yaptığı açıklamada "Fiyatların birliğin kontrolü dışına çıktığı"nı iddia etti. Petroldeki rekorun üstüne ABD Merkez Bankası'nın (FED) "yüksek enflasyon ve düşük büyüme" uyarısı yaptığı 29-30 Nisan toplantısı tutanakları da eklenince piyasalarda 1970'lere benzer bir stagflaysonun yolda olduğu endişeleri arttı.
Petroldeki asıl sorun ise, geleceğine ilişkin başarılı bir fiyat tahmininin yapılamıyor olması. Dünyanın en ünlü emtia uzmanları bile petrol fiyatlarına ilişkin tahminlerinde derin görüş ayrılıkları yaşıyor. Biri petrolün önümüzdeki bir kaç yıl içinde 70 dolara kadar ineceğini, diğeri 500 doları bile geçeceğini savunuyor. Uzmanlara göre tahminlerin bu denli birbirinden ayrışmasının temelinde piyasadan net bilgi akışının gelmeyişi bulunuyor. Petrol stoklarına ilişkin net veriler olmadığı için stoklardan gelen beklenmedik bir artış ya da azalış fiyatların yeni rekorlar kırmasına neden oluyor. Üretim, tüketim ve yeni petrol sahalarına ilişkin veriler de yok denecek kadar az.
Biri 70, diğeri 500 dolar olur diyor
Bu ay içinde yüzde 19 yükselen petrol fiyatları üzerinde son aylarda en fazla baskı yaratan faktörlerin başında "güvenli liman arayışı" geliyor. ABD Merkez Bankası'nın (FED) faiz indirimleri ile euro karşısında kan kaybeden dolardan kaçan küresel yatırımcının vadeli petrol kontratlarına sığınması fiyatları körüklüyor. Ancak artık petrolün geleceğine ilişkin başarılı bir fiyat tahmini yapılamıyor olması kafaları iyice karıştırmaya başladı. Bir hafta önce yatırım bankası Goldman Sachs'ın yıl sonu için yaptığı 141 dolarlık tahminin gerçekleşmesi de en fazla bir kaç hafta ileride gibi.
Businessweek'de yer alan bir habere göre dünyanın en ünlü emtia uzmanları bile petrol fiyatlarına ilişkin tahminlerinde derin görüş ayrılıkları yaşıyor. Yatırım bankası Lehman Brothers'dan Ed Morse'un tahminine göre 2009 yılında petrol fiyatı 83 dolara kadar düşecek. Simon&Co. International'dan Matthews Simmons'a göre ise 6 ila 4 yıl içinde petrol fiyatı 500 dolara kadar çıkabilir. Citi Futures Perspective'den Tim Evans petrolün 2008 sonunda 70 dolara kadar düşeceğini öngörürken, enerji sektörüne ilişkin nokta atışı analizleri ile bilinen Plats'den Larry Chorn ise 2012'de fiyatların 140 dolar civarında olacağını iddia ediyor. The Wall Street Journal ise bu durumu şu şekilde açıklıyor; "Petrol fiyatı için ya aşağı ya yukarı, ama kesinlikle iki yönden birinde bir düzeltme yakın".
Veri yetersizliği ani tepki nedeni
Uzmanlara göre tahminlerin bu denli birbirinden ayrışmasının ve en ufak bir gelişmede piyasanın aşırı tepkiler göstermesinin temelinde piyasadan net bilgi akışının gelmeyişi bulunuyor. Petrol stoklarına ilişkin net veriler ve istatistikler olmadığı için stoklardan gelen beklenmedik bir artış ya da azalış petrol fiyatlarının yeni rekorlar kırmasına ya da ani düşüşler göstermesine neden oluyor.
Üretim, tüketim ve yeni petrol sahalarına ilişkin veriler de yok denecek kadar az. Var olanlar da çok güvenilir değil. Örneğin dünyanın en büyük enerji tüketicisi olan Çin'den gelen petrol talebi ya da tüketimi verilerinin şeffaflığına ilişkin şüpheler var. Özellikle hem üretim hem de tüketimde birinci sıralarda yer alan Çin, Hindistan ve Ortadoğu ülkelerinde hükümetler stratejik sebeplerden ötürü üretimlerine ilişkin ya net bilgi vermek istemiyor ya da veri tabanlarını yeteri kadar geliştirmiyor. Petrol stoklarına ilişkin en iyi veriler ise Fransa, ABD, İngiltere ve Japonya'da tutuluyor. Ancak bu ülkelerin hiç biri petrol pastasında küresel üretimi etkileyecek kadar önemli bir paya sahip değil.
Dünya petrol üretiminin önemli bir bölümünü elinde bulunduran OPEC'in 13 üretici ülkesinden de çoğu zaman güvenilir üretim verileri gelmiyor. Çünkü bazı üyeler o yıl anlaşılan kotanın üzerinde üretim yaptıklarının görülmesini istemiyor. Bu da üretim aslında daha fazla olduğu halde daha düşük verilerin piyasada dolaşması anlamına geliyor.
Referans gazetesi