Türkiye'nin hava sahasını ihlal ettiği gerekçesi ile Rusya'nın Su-24 tipi uçağını düşürmesinin ardından iki ülke arasında kriz patlak verdi. Ukrayna krizinden sonra Rusya'nın NATO ülkelerine yönelik hava sahası ihlalleri ve ‘tehlikeli yakınlaşmaları' rekor seviyeye çıktı. Uzmanlara göre, Rusya Devlet Başkanı Putin, Soğuk Savaş'a özgü bu taktiği geri getirdi. Moskova'nın, ihlalleri Soğuk Savaş dönemindekine benzer şekilde ‘siyasi ve askeri taktik' olarak kullanmaya başladığı düşünülüyor.
Bu yıl 300 kez engelledi
NATO'nun açıkladığı rakamlara göre, NATO üyesi ülkeler, sınırına yaklaşan Rus uçaklarını 2014 yılında tam 400 kez engelledi. Bu ihlallerin 150'si Baltık bölgesinde gerçekleşti. Bu sayı, 2013 rakamlarıyla karşılaştırıldığında 3 kat daha yüksek. 2015'in ilk 8 ayında ise NATO jetleri sınıra yaklaşan uçakları durdurmak için 300 kez havalandı. Bu uçakların büyük çoğunluğunu Rus jetleri oluştururken, sınıra yaklaşan Rus uçağı sayısının Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından en yüksek düzeye çıktığı ifade edildi.
Rus jetleri, NATO ülkelerinin hava sahasına sık sık yaklaşsa da, çoğu olayda sınır ihlali yapmıyor. 2014'te 10 kez NATO ülkelerinin sınırı içine giren Rus uçakları, 2015 yılında NATO üyesi Türkiye'nin sınırını 3 kez ihlal etti; NATO üyesi olmayan Finlandiya hava sahasında da yaklaşık 1 dakika boyunca kaldı. Rusya, eski Sovyet ülkeleri olan NATO üyeleri Estonya, Letonya ve Litvanya hava sahalarına yoğun ihlal ya da yaklaşmalar da bulunuyor. Rusya'nın son yıllardaki hava sahası ihlalleri şöyle:
- 2006 ile 2013 yılları arasında NATO ülkesi Estonya'nın hava sahasını sadece 7 kez ihlal eden Rusya, 2014 yılında ise bu ülkenin sınırını 8 kez ihlal etti. Ruslar, Estonya'ya bağlı Vaindloo adasının üzerinde 6 kez sınır ihlali yaptı. Estonya'ya bağlı diğer adalarda da iki sınır ihlali yapıldı.
- ABD merkezli uluslararası ilişkiler dergisi World Affairs'in rakamlarına göre, Rusya 2014 yılında Letonya'nın hava sahasına 180 kez, Litvanya'nın hava sahasına ise 150 kez yaklaştı.
- NATO üyesi olmayan Finlandiya'nın hava sahası, Rusya tarafından bu yıl 6 kez ihlal edildi. Rusya'nın yakın zamandaki hava sahası ihlalleri Türkiye'de yaşanan duruma benzer yönlere sahip. 26 Temmuz 2015 tarihinde açıklama yapan Finlandiya Sınır Koruma kurumu, Rusya'nın Finlandiya hava sahasını yaklaşık bir dakika boyunca ihlal ettiğini belirtti. Finlandiyalı yetkililerin Rus uçağının sınırdan uzaklaşması yönünde uyardığında ise Rus pilotunun bu çağrıya yanıt vermediği açıklanmıştı. Finlandiya sınırının 1.15 kilometre kadar içine giren Rus uçağı 53 saniye boyunca sınırın içinde uçmuş. Türk sınırını ihlal eden Rus pilotun da Türk askeri yetkililerin yaptığı uyarıya yanıt vermediği öne sürülmüştü.
- Rus jetleri, Mart 2014 tarihinde NATO üyesi Norveç'in hava sahasına girdi.
- Nisan 2014'te Rus uçağı NATO üyesi Polonya'nın hava sahasına girdi.
NATO ülkeleri Rus uçaklarını 2014'te 400 kez engelledi, Rusya 10 kez NATO ülkelerinin hava sahasını ihlal etti.
Uçaklara 70 tehlikeli yakınlaşma
Rusya'nın sınır ihlallerinin yanı sıra, uçaklara yönelik tacizleri de meydana geliyor. İngiltere merkezli Avrupa Liderlik Ağı (ELN) isimli düşünce kuruluşuna göre, Mart 2014-Mart 2015 tarihleri arasında Rus uçakları NATO ülkelerinin alanındaki savaş ve sivil uçaklara 70 kez tehlikeli şekilde yaklaştı. Bu yaklaşmaların 3'ü yüksek risk kategorisine dahil edilirken, 13'ü ‘ciddi' olarak değerlendirildi.
‘Baltık bölgesinde NATO'yu sürekli test ediyor'
İngiliz hükümetine savunma raporları hazırlayan düşünce kuruluşu Birleşik Krallık Savunma Forumu Direktör Yardımcısı Nick Watts, "İngiltere'de genellikle Rus uçaklarının ülkemize yaklaştığını görüyoruz. Hava sahasını ihlal etmiyorlar. Bu, bizim savunmamızı test etme politikasının bir parçası. Bu, Soğuk Savaş'ta genel bir uygulamaydı fakat Sovyetler Birliği'nin yıkılmasının ardından durdu. Putin bu eylemi tekrar aktif hale getirdi" dedi. Watts, Putin'in İngiliz hava savunmasını test etmek ve Rusya'nın varlığını hatırlatmak istediği yorumunu yaptı.
Watts şöyle devam etti:
"Rusya'nın ‘provokasyon' taktiği, SSCB pratiklerinden geliyor. Eğer Rusya provokasyonu sonucunda bir reaksiyon elde etmeyi başarırsa dünyaya, özellikle de Rus kamuoyuna kendini bir ‘saldırının kurbanı' olarak sunabiliyor. NATO bunu anlıyor. Ancak İttifak olayı soğutma amacıyla diplomatik yanıt veriyor. Rusya bunu bir zayıflık olarak okuyabilir, bu durumda daha fazla eylemlerde bulunma konusunda istekli olacaktır. Şu an Rusya'nın sürekli olarak NATO'nun hava kapasitesini test ettiği Baltık bölgesinde yaşanan senaryo bu. Bu durum Türkiye-Suriye sınırındaki olayın tekrarlamasına neden olabilir." Avrupa Liderlik Ağı'nda araştırmacı Thomas Frear ise, "Rus hava araçlarının karşı ülkedeki askeri radar tesisatı ve kendilerini engellemek için gelen savaş uçaklarının müdahale süresi hakkında bilgi toplamak için sınırlara yaklaşması daha yaygın bir durum. Hava sahası ihlalleri navigasyon hataları yüzünden olabilir. Bu, dar hava koridorina sahip Estonya hava sahası için özellikle doğru. Buna karşın Ukrayna krizinin ardından Rus hava kuvvetleri daha agresif bir tutumla davrandı" dedi.