Şanghay Örgütünden ABD Karşıtı Mesajlar

Amerika'nın Avrasya bölgesindeki nüfuzuna karşı yükselen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ)'nün dünkü Bişkek zirvesi, ABD karşıtı söylemlere ev sahipliği yaptı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, uluslararası güvenlik için çok kutuplu dünya düzenine ihtiyaç olduğunu vurgularken, İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad da ABD füze savunma sistemlerinin Çin dahil tüm Avrasya coğrafyası için tehdit oluşturduğunu söyledi. Liderlerin, örgütün NATO'ya karşı gövde gösterisi olarak nitelenen ŞİÖ tatbikatını izlemek için noktaladıkları zirve, enerji alanında da işbirliğini sıkılaştıracak tekliflere sahne oldu. ŞİÖ zirvesine Rusya ve Çin'le birlikte örgüte tam üye olan Orta Asya ülkeleri Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan'ın liderleri katıldı. İran, Hindistan, Pakistan ve Moğolistan'ın da gözlemci ülke statüsü ile katıldıkları zirvede, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhammedov ile Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai de onur konuğu olarak yer aldı. Zirveye katılan liderler "İyi Komşuluk, Barış ve İşbirliği Anlaşması" ve "Bişkek Şanghay İşbirliği Örgütü Deklarasyonu" gibi bir dizi anlaşma imzaladı.

Enerji ajansı kuruluyor

Zirvede konuşan Rus lider Putin, Amerika'ya gönderme yaparak, tüm dünya güvenliğini bir ülkenin tek başına elinde bulundurma çabasının doğru olmadığını ifade etti. Putin, "Tek taraflı olarak küresel ve bölgesel sorunları çözmek mümkün değil. Rusya da diğer ŞİÖ ülkeleri gibi çok kutuplu bir dünya düzeninin kuvvetlendirilmesini istemektedir. Bu tüm ülkelere eşit güvenlik ve gelişme potansiyeli sağlayacaktır." dedi. Rusya lideri, geçtiğimiz yıl da Münih'te yaptığı ünlü konuşmasında da Amerika'yı uluslararası hukuka uymaya davet etmiş ve tek kutuplu dünyanın daha az güvenli hale geldiğini söylemişti. Rusya Devlet Başkanı Putin, örgüte üye ülkelerin tamamının katılımı ile gerçekleşen 'Barış Misyonu-2007' tatbikatı gibi ortak askerî çalışmaların düzenli hale getirilmesini de istedi. ABD'nin füze kalkan sisteminin tüm bölge için tehdit oluşturduğunu savunan Putin, "Üye ülke birlikleri askerî tatbikatlarla en üst düzeyde koordinasyon imkanı buluyor." dedi. Örgüte tam üye altı ülkenin askerî birlikleri 9 Ağustos'tan beri 'teröre karşı' geniş çaplı bir askerî tatbikat gerçekleştiriyor.

Bişkek'te düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü zirvesine katılan Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ise örgüt bünyesinde petrol ve doğalgaz değişim ve düzenleme kurulunun oluşturulmasını önerdi. Nazarbayev, şubat ayından itibaren konu ile ilgili çalışmaların yapıldığını hatırlatarak, "Bu ajans bir çeşit beyin ya da bilgi merkezi olacak. Örgüt ülkeleri içinde ŞİÖ enerji borsasının oluşumuna doğru bir adım niteliği taşıyor." dedi.

Rusya'dan sonra dünyanın ikinci büyük doğalgaz üreticisi olan İran da ocak ayında petrol ihraç eden ülkelerin oluşturduğu OPEC tarzı uluslararası doğalgaz karteli kurulmasını teklif etmişti. Batı'nın büyük tepkisini çeken proje tartışılmaya devam ederken, uzmanlar Bişkek'te gelişen projenin doğalgaz OPEC'ine doğru gidebileceğini belirtiyor. Bölgede büyük enerji kaynaklarına sahip Türkmenistan'ın da zirveye davet edilmesi ve tam üyelik yönünde davetlerin yapılması da örgütün bu hedefine yönelik bir adım olarak kabul ediliyor.

ABD üssüne uçuş yaptırılmadı

Zirveden bir gün önce Bişkek'e gelen liderler, ikili görüşme imkanı buldu. Rusya lideri Putin, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Kurmanbek Bakiyev, Çin Devlet Başkanı Hu Jintau ve İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'la bir araya geldi. Putin, proje getirmeleri halinde Kırgızistan'a 2 milyar dolar yatırım yapmaya hazır oldukları garantisi verdi. Ahmedinejad'ın zirve öncesi Afganistan ve Türkmenistan'a gezi düzenlerken, Çin lideri Jintao da zirve sonrası Kazakistan'a gidecek. Zirve çerçevesinde Bişkek'in tek havalimanı Manas, zirve delegasyonu dışında tüm uçuşlara kapatıldı. 2001'den bu yana Kırgızistan'da bulunan ABD askerî üssü Gansi'de de zirve dolayısıyla uçuş yasağı getirildi. Zirveye katılan liderler, ŞİÖ'ye ülkelerin Rusya'da devam eden tatbikatın son aşamasını izlemek için bölgeye geçti. Çoğu Rusya ve Çin'den olmak üzere 6 bin dolayında asker, 500'e yakın askerî muharebe aracı, 100'e yakın askerî uçak ve helikopterin katıldığı tatbikat, ŞİÖ'nün Amerika'ya karşı bir gövde gösterisi olarak yorumlanıyor. ŞİÖ, Temmuz 2005'teki zirvesinde ABD'ye Orta Asya'daki üslerini boşaltması çağrısında bulunmuş, Özbekistan'ın girişimi sonrası Washington, Afganistan operasyonu sırasında yerleştiği Hanabad üssünden Kasım 2005'te çekilmişti. Kırgızistan da Gansi'nin boşaltılması için tarih belirleme çabası içinde. Çin ve Rusya'nın öncülüğünde 1996'da bölgesel güvenlik ve işbirliği amacıyla kurulan ŞİÖ'ye 2001'de Özbekistan katıldı. İran, Hindistan, Moğolistan ve Pakistan, ŞİÖ toplantılarına gözlemci statüsünde katılıyor.