Türk-İsrail ilişkileri, Tel Aviv'in Gazze Şeridi'ne karşı başka bir suç savaşı yürüttüğü 2008'den bu yana zorluklar yaşadı. 2010'da Türkiye'nin Gazze'ye bağlı yardım gemisi Marmara'ya saldırması, çatışmaları bir sonraki boyuta taşıdı. İlişkileri, 2018'de Trump Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıdığında ve Türkiye Tel Aviv büyükelçisini geri çağırdığında daha da kötüleşti. Ancak Eylül 2020'de bazı Arap devletlerinin İsrail rejimiyle normalleşme sürecini başlatmasıyla işler değişti. Aradaki buzların erimesinin cazibesine kapılan Ankara, son aylarda Tel Aviv ile bağlarını yeniden kurmayı planladığını söyledi. Bazıları dış politika değişikliğinin Türkiye'deki istikrarsız ekonomik koşullardan kaynaklandığını öne sürüyor.
Dış politika değişikliği
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın faiz oranlarını düşürmeye dayalı iktisadi politikası ekonomiyi şok etti ve dolar yükselirken TL fiyatı düştü. Son günlerde Erdoğan, ekonomik durumu iyileştirmek için bir yol haritası sunmanın yanı sıra, başta İsrail rejimi olmak üzere diğer ülkelerle ilişkilerde ülkenin dış politikasında değişiklik çağrısında bulundu ve Türk Yahudileri ve İslam Devletleri Hahamlar İttifakı üyeleriyle yaptığı toplantıda şunları söyledi: "Tel Aviv ile Ankara arasında Filistin konusundaki farklılıklara rağmen, ekonomi, ticaret ve turizm alanlarında ikili ilişkiler gelişmektedir. Bu ilişkiler bölgesel güvenlik ve istikrar için hayati öneme sahiptir. Bu ilişki yakında normale dönecektir". Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 2021 yılı sonunda düzenlediği basın toplantısında bu ilişkilere dikkat çekti.
Çavuşoğlu, "İsrail ile diplomatik ilişkiler çoktan başladı, Türkiye Filistin ilkelerini koruyor. Yeni İsrail hükümetiyle müzakereler başladı ve bunu pragmatik bir yaklaşımla ilerletiyoruz" dedi.
İsrail'in Türkiye ile yumuşaması için ön koşullar
Ankara'nın Tel Aviv ile normalleşmesi her zaman Filistin davasından ve Türkiye'nin Gazze merkezli direnişçi bir grup olan Hamas'a verdiği destekten etkilenmiştir. Son yıllarda Hamas ofisinin Türkiye'deki faaliyetleri ve İsrail'in işgal altındaki Filistin topraklarındaki yerleşim projeleri İsrail-Türkiye ilişkilerine meydan okuyor. Erdoğan defalarca, İsrail rejiminin Filistinlilerle gerilimi düşürmeye yönelik tedbirler alması halinde İsrail rejimiyle ilişkileri geliştirmenin mümkün olduğunu söyledi. Erdoğan geçtiğimiz günlerde İsrail Cumhurbaşkanı Issac Herzog ile görüşeceğini söyledi. Ayrıca İsrail Başbakanı Neftali Bennet'in çeşitli düzeylerde güncellemeler gönderdiğini belirterek, politikanın sürtüşme ve tartışma ile ilerleyemeyeceğini de sözlerine ekledi.
"Barış yolunda siyaset yapmalıyız. İsrail'in barış yanlısı çabalar içindeki dostane ve yapıcı yaklaşımı, kuşkusuz ilişkimizin normalleşmesine katkıda bulunur" dedi.
Bu yorumlara tepki olarak, 2016 yılında Erdoğan yörüngesinden ayrılan eski Türk Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, geçtiğimiz günlerde Tel Aviv'in Erdoğan'ın bu planından habersiz olduğunu ve İsrailli yetkililerin büyük ölçüde aşağılayıcı tavırlarla Ankara ile normalleşme konusunda nihai bir kararın henüz alınmadığını öne sürdüklerini söyledi.
Aslında, Türkiye'nin İsrail hükümetiyle ilişkilerini normalleştirme arzusu göstermesinin ardından, Tel Aviv medyası ve analistler, İsrail'in bir ön koşul olarak Hamas'ın Türk topraklarındaki faaliyetlerini durdurmakta ısrar ettiğini vurguladı.
Yedioth Ahronoth gazetesinin aktardığına göre, kimliği belirsiz diplomasi dünyasından İsrailli bir kaynak, "Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail büyükelçisinin Ankara'ya dönüşünden çok memnun, ancak İsrail için önemli olan Türkiye'deki Hamas faaliyetlerini durdurmaktır" dedi.
Bir başka İsrail gazetesi olan Haaretz, Türk cumhurbaşkanının bir konuşmasında Türkiye'nin Tel Aviv ile ilişkileri geliştirmeye hazır olduğunu, ancak İsrail hükümetinin önce Filistinlilere karşı "daha hassas politikalar" göstermesi gerektiğini söylediğini bildirdi.
Yedioth Ahronoth'un haberine göre, "Tel Aviv, Türkiye ile ilişkilerin geri dönüşü için birçok şart koydu; bunlardan en belirgin olanı Ankara'nın İstanbul'daki Hamas ofisini kapatma ve Hamas'ın askeri kanadı olan El-Kassam Tugaylarına bağlı serbest bırakılan mahkumların faaliyetlerini durdurma taahhüdü".
Türkiye ile oynamanın ardındaki İsrail hedefleri
Türkiye, İsrail rejimiyle ilişkilerini normalleştirmek isteyen ve aynı zamanda Hamas'la yakın bağları bulunan, onu destekleyen ve Filistin davasını destekleyen bir ülke olarak bölgede konumunu oluşturmaya çalışan ülkelerden biridir. Bunlar, özellikle bu son heves, Ankara'nın İsraillilerle diplomatik bağları yeniden kurmaya yönelik yeni dış politika yaklaşımıyla çelişiyor.
Bu koşullar altında, özellikle ekonomik olarak Türkiye'nin hassas koşullarını fark eden İsrail hükümeti, iki taraf arasındaki diplomatik ilişkilerin her türlü dönüşünü ve İsrail'in Ankara büyükelçisinin dönüşünü Hamas'ın İstanbul'daki faaliyetlerini durdurması şartına bağladı. Tel Aviv'in hedefleri Türkiye'nin Hamas'a verdiği desteği sınırlamak, Ankara'nın bölgedeki Filistin davasının destekçisi konumundan vazgeçtiğini görmek ve ülkedeki Hamas ofislerini kapatarak gruba yardım etme olasılığını ortadan kaldırmak. Bu adım adım Hamas'ın çıkarlarını ve Filistin direnişini zayıflatabilir.
İsrailliler ve Amerikalılar normalleşmeyi sürdürerek Filistin davasını bir Müslüman ve Arap davasından ziyade tamamen Filistin davasına indirgemeye çalışıyorlar. Tel Aviv ve Washington, normalleşme yoluyla özellikle ekonomik anlamda bağımlılık yaratarak, Arap ve Müslüman devletlerden İsrail çıkarları açısından riskli herhangi bir hamle yapma gücünü almayı amaçlıyor. Hamas'a ve Türkiye'deki faaliyetlerine verilen desteğin kısıtlanmasının koşulları, İsrail'in Filistin davasını Müslüman ve Arap dünyasının en önemli gündemlerinden biri olarak ademi merkezileştirme ve tecrit etme politikalarının devamı niteliğindedir. (Al Waght)