Yahudiler, Chavez'den Rahatsız

Anlaşma iki ülke arasındaki ilişkileri güçlendirirken, Venezüella, halen toparlanmakta olan Arjantin ekonomisinin canlandırılmasında önemli bir rol oynuyor.

Ancak bu gelişmeler potansiyel siyasi sorunlara da zemin hazırlıyor. Geçtiğimiz günlerde Latin Amerika’nın en büyük Yahudi topluluğu olan Arjantinli Yahudilerin liderleri, Chavez’in İran’la olan sıkı ilişkilerinden duydukları kaygıyı ifade etti.

Arjantin hükümetinin web sitesinin verdiği habere göre pazartesi günü Chavez ve Kirchner Arjantin’in borçlarını finanse etmesine yardım amacıyla 1 milyar dolarlık Arjantin bonosunun Venezüella hükümeti tarafından alınacağına dair anlaşmaya vardı. Bu satın alma ile son dört yılda Venezüella’nın Arjantin’e borçlarını yeniden finanse etmesi için yaptığı yardım 5 milyar dolara yaklaştı.

Öte yandan iki ülke Arjantin’de Venezüella’dan gelecek sıvı doğal gazı kullanılabilir gaza dönüştürecek bir tesis inşa edilmesi konusunda da anlaştı. Kurulacak tesis ile Venezüella deniz yoluyla sıvı gazı Arjantin’e gönderecek. Chavez’in bu stratejik çalımıyla, Venezüella’dan Brezilya üzerinden Arjantin’e uzanan boru hattı projesi tartışmaları da sona erdi.

Gaz dönüştürme tesisi projesi Venezüella’nın devlet petrol şirketi Petroleos de Venezüella ile Arjantin’in devlet petrol şirketi Enarsa’nın ortak girişimiyle gerçekleşecek.

Chavez, 2002’deki ekonomik krizin ardından halen toparlanma sürecindeki Arjantin ile daha yakın ilişkiler kurmak için titiz bir çaba gösteriyor. 2003 yılında iktidara gelen Kirchner, uluslararası kredi kurumlarının başarısızlığı yüzünden, yakın ilişkiler kurmak için başka arayışlara gitti. Bu noktada petrol zengini Chavez devreye girdi ve Arjantin’in borçlarının bir kısmının finanse edilmesine yardımcı oldu.

Şimdi Chavez, Arjantin’e etkisini enerji alanında da yayma imkanına sahip. Arjantin ise yeni petrol ve doğal gaz sahalarının araştırılması için yeterli yatırıma sahip olmadığından ve soğuk kış şartlarıyla mücadele ettiğinden son yılların en büyük enerji krizini yaşıyor.

Pazartesi günkü Chavez ziyareti öncesi ülkedeki ve yurtdışındaki Yahudi liderler Chavez’in eli açıklığının Arjantin politikalarına daha kolay etki etmesini sağlayacağını belirttiler. Bilindiği gibi Chavez, İsrail’in haritadan silinmesi çağrısında bulunan ve 1994’te Arjantin’deki Yahudi cemaati merkezine yapılan, 85 kişinin ölümü ve 200’den fazla kişinin yaralanmasıyla sonuçlanan bombalama eyleminde şüpheli bulunan İran’ın devlet başkanı Mahmud Ahmedinecad ile sıkı bir ilişki kurmuştu.

Yahudi insan hakları örgütü Simon Wiesenthal Center’ın Latin Amerika temsilcisi Sergio D. Widder, “Sorulması gereken şudur: Ekonomik anlaşmalar bazı siyasi taahhütleri de beraberinde getirir mi?” diye konuştu.

Bu mesele, Ekim seçimlerinde Kirchner’in yerine başkan adayı olacak eşi Cristina Fernandez de Kirchner için de bir sorun olabilir.

Bayan Kirchner muhalefetteyken senatör olduğu günlerden bu yana yaptığı gibi ülkedeki Yahudi cemaatinin desteğini almakla Chavez’i desteklemek arasında ince bir çizginin üstünde yürüyor. Kirchnerler, müfettişler bombalama olayının İran’la bağlantısının üzerine giderken, bu olayın aydınlatılması için çaba gösterdi.

Yıllar süren sonuç alınamayan soruşturmaların ardından Kirchner, olayı inatla takip eden Alberto Nisman isimli özel bir savcıyı bu davaya tayin etti. Geçtiğimiz Ekim ayında Nisman, bombalama olayı hakkında bir rapor yayınladı ve eylemin Tahran’da planlandığını belirtti. Nisman’ın raporunda içinde bir eski cumhurbaşkanı ve bir Hizbullah üyesinin de bulunduğu yedi üst düzey İranlı yetkilinin adı geçiyordu. Arjantin mahkemesi raporu onayladıktan sonra Interpol’e gönderdi ve sekiz kişi hakkında tutuklama emri çıktı.

Başkan Kirchner’in Ocak ayında Mahmud Ahmedinecad’ın ziyareti nedeniyle Ekvator devlet başkanı Rafael Correa’nın göreve geliş törenine katılmadı. Ayrıca Venezüella’daki Yahudilerle görüşen Kirchnerler Chavez’le Yahudi topluluk arasında planlanan bir görüşmeye de arabuluculuk yaptılar; ancak başarılı olamadılar.

Yahudi liderler, Chavez’in ekonomik ilişkileri güçlendirerek Arjantin politikalarına ve böylelikle 1994’teki bombalama olayına etki etmek istemesinin yanı sıra Chavez’in anti-Amerikancı söylemlerinin Arjantin’de de yankı bulabileceğinden endişe duyuyor.

Tel Aviv’de siyasi analist olan Meir Javedanfar, “Yahudiler Chavez’in anti-Amerikancılığının anti-Semitizme dönüşmesinden endişe ediyor” diyor.

Kamuoyu anketlerine göre 28 Ekim’de devlet başkanı seçilecek olan Bayan Kirchner, şimdiye kadar Arjantin’in Chavez’e olan desteğinin değişeceğine dair bir sinyal vermedi.

İki hafta önce bir seçim gezisi dahilinde İspanya’ya giden Bayan Kirchner, burada Chavez ve Rusya devlet başkanı Vladimir Putin’i karşılaştırmıştı: “Latin Amerika enerji denklemi Venezüella ve Bolivya olmadan çözülemez. Avrupa’nın Putin’e ihtiyacı olduğu gibi Latin Amerika’nın da Chavez’e ihtiyacı var.”

(NYT, 7 Ağustos 2007, Alexei Barrionuevo)
Ekopolitik