Mısır, büyük ümitlerle inşa edilen ve "ülkenin yeniden doğuşu" olarak adlandırılan Yeni Süveyş Kanalı'nın yarın yapılacak açılışına hazırlanıyor. Projenin, darboğaz içindeki Mısır ekonomisine yeni bir ivme kazandırması bekleniyor.

Dünyanın en önemli deniz geçitlerinden Akdeniz ve Kızıldeniz'i birbirine bağlayan Süveyş Kanalı'nın uluslararası önemi göz önünde bulundurularak yeniden geliştirilmesinin gündeme gelmesinin ardından, 2014'te, mevcut kanala paralel yeni bir yapay su yolu inşa etme fikri ortaya çıktı.

Yaklaşık bir buçuk asırlık tarihiyle, Mısır'ın modern dönemine tanıklık eden Süveyş kanalına paralel olarak açılan kanal, uzmanlar ve hükümet yetkilileri tarafından "büyük ve tarihi" bir yatırım olarak nitelendiriliyor. Yapımına bir yıl önce başlanan ve ülke ekonomisine güçlü bir katkı sağlayacağı belirtilen "Yeni Süveyş Kanalı"nın açılış töreninin, yarın, çok sayıda liderin de katılması beklenen görkemli bir merasimle yapılması planlanıyor.

Süveyş kanalı tarihi

Akdeniz ve Kızıldeniz'i birbirine bağlayan 193 kilometre uzunluğundaki Süveyş Kanalı'nın inşasına Fransız diplomat Ferdinand De-lesseps'in Hidiv Said ile anlaşmasının ardından 1859 yılında başlandı. 10 yılda tamamlanan kanal, Hidiv İsmail'in daveti üzerine dünya liderlerinin de aralarında buluduğu binlerce davetlinin katıldığı büyük bir törenle 16 Kasım 1869'da hizmete açıldı.

Uluslararası deniz ticareti açısından hayati önem taşıyan kanalın inşasına başlanmasıdan bir yıl önce, 1858 yılında kurulan "The Compagnie Universelle du Canal Maritime de Suez (Uluslararası Süveyş Kanalı Şirketi)"nin, 99 yıl boyunca işletemesi sonrasında kanalın Mısır hükümetine devredilmesine karar verildi. Kayıtlar, yapımı on yıl süren kanalın inşaatında kötü şartlar altında yaklaşık bir milyon Mısırlı çiftçinin çalıştırıldığını, bunlardan 125 binin çeşitli nedenlerle hayatını kaybettiğini gösteriyor.

Mısırlı ve Fransız yatırımcıların hissedar olduğu şirket, özel bir Mısır kurumu olarak tesis edildi. Mısır'da 1875 yılında yaşanan mali krizin ardından şirketin hisselerinin bir kısmı İngiltereli yatırımcılara devredildi. Kanal, 1956 yılında millileştirilene kadar şirket İngilizlerin ve Fransızların kontrolünde kaldı.

Süveyş Kanalı, Mısır hükümeti tarafından millileştirilmesinin ardından İsrail, Fransa ve İngiltere'nin Mısır'a karşı saldırıya geçmesi sonucunda 1957 yılına, ikinci kez de 1967 yılında Arap-İsrail Savaşı’ nedeniyle 1975 yılına kadar deniz trafiğine kapatıldı.

Maliyetine ilişkin resmi bir veri bulunmayan Süveyş Kanalı projesinin, dönemin rakamlarıyla 20 milyon İngiliz sterlinine mal olduğu tahmin ediliyor. Resmi istatistikler, son on yılda 182,3 bin geminin geçtiği kanalın gelirinin, son 10 yılda 47 milyar dolara ulaştığını, ortalama yıllık 4,7 milyar dolar gelir sağladığını gösteriyor.

Yeni Süveyş Kanalı

Kamuoyuna Yeni Süyevş Kanalı olarak tanıtılan 72 kilometre uzunluğundaki su yolunun 35 kilometresi paralel bir hat olarak kazılırken, 37 kilometresi ise eski kanalın derinleştirilmesi ve genişletilmesiyle oluşturuldu. Ana kanaldan geçildikten sonra ulaşılan yeni kanalda kazı çalışmaları geçen yıl 5 Ağustos'ta başladı. 29 Temmuz'da tamamlanacağı açıklanan kanalda 25 Temmuz'da ilk test geçişi yapıldı.

Süveyş Kanalı İdaresi Başkanı Muhab Memiş, 25 Temmuz'da İsmailiyye'de düzenlediği basın toplantısında yeni kanalın maliyetinin 4 milyar doları aşmadığını ifade etti. Mısır hükümeti projeyi finanse edebilmek için çıkardığı hisse senetlerini satarak 8 milyar dolar kazandı.

Süveyş Kanalı İdaresi tarafından hazırlanan bir raporda, yeni projeyle 8 sene içinde elde edilecek gelirin 13 milyar dolara ulaşmasının beklendiği kaydedildi.

Yarın yapılacak açılış töreninin ardından kalkınma projeleri üzerinde etüt çalışmalarına başlanması hedefleniyor. Yerel kaynaklar yeni kanalın başarısını, kazı çalışmalarının tamamlanmasıyla değil kalkınma ve lojistik alanında merkezi bir konuma dönüşmesini sağlayacak projelerin belirleyeceğini belirtiyor.

Yatırım Bakanlığı yetkilileri, hükümetin "münhasır ekonomik bölgeler" kanununda düzenleme yaptığını ve Cumhurbaşkanının Abdulfettah es-Sisi'nin Süveyş Kanalı bölgesinde bu kanun kapsamına giren coğrafi bölgelerin belirlenmesiyle ilgili kararname çıkarmasının beklendiğini kaydediyor. Kanalın açılmasının ardından açıklanacak kararnameyle kanal ekseninde bulunan diğer bölgelerde yürütülecek ekonomik faaliyet türünün de belirleneceği ifade ediliyor.

Cumhurbaşkanı Sisi, projeyi özel bir çerçeveye koymak için 25 Haziran'da sanayi bölgeleri kanununda düzenleme yapmıştı ancak bu düzenlemelerde kanal özel olarak zikredilmemiş, Port Said, İsmailiyye ve Süveyş illerini kapsayan projenin coğrafi çerçevesi de belirlenmemişti.

Bu bağlamda, yeni kanunla oluşturulacak kanalın ekonomi idaresinin ana kanaldaki uygulamanın aksine Maliye Bakanlığı'nın denetiminden muaf olacağı, farklı mekanizmaların denetimine tabi tutulacağı kaydediliyor.

Gelirler, 2023'ten sonra netleşecek

Mısır'da deniz taşımacığı alanında çalışmaları bulunan Hamdi Bergut, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Deniz Taşımacılığı Ekonomisi ve dünya pazarının durumuyla ilgili yapılan araştırmaya göre, yeni Suveyş Kanalı projesi gelirlerinde beklenen artışın 2023'ten önce gerçekleşmeyeceğini belirtti.

Suveyş Kanalı idaresinin, ilk beş yıl yeni kanalın geliriyle borçları ödeyeceğini ifade eden Bergut, kanalın gelirini artırmak için tek yolun, gemilerin yüklerinin artması olduğunu ancak bunun da dünya ticaretinin büyümesine bağlı olduğunu dile getirdi.

Suveyş Kanalının yönetiminden sorunlu heyette görev yapan Deniz Taşımacılığı Ekonomi Sektörü Başkanı Yahya Raşdi, yeni Suveyş kanalının gelirinin, yatırım maliyetlerinin karşılanacağı 2023 yılından sonra net olarak ortaya çıkacağını söyledi. Yeni kanaldan geçmesi beklenen gemi sayısı ve hacmini şimdiden tahmin etmenin zor olduğunu kaydeden Raşdi, bununla beraber yeni kanalın, bölgesel kalkınma projelerinin geliştirilmesi açısından büyük önem taşıdığını belirtti.

Liderler Mısır'a gelmeye başladı

Mısır'da yeni "Süveyş Kanalı Projesi'nin açılış törenine katılmak üzere çeşitli ülkelerden liderler ve heyetler, başkent Kahire'ye gelmeye başladı.

Uluslararası Kahire Havaalanı yetkililerinden alınan bilgiye göre, Yemen Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi, özel uçakla Suudi Arabistan'dan Mısır'a geldi. Hadi'nin ziyareti kapsamında Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi'yle de görüşmesi bekleniyor.

Togo Devlet Başkanı Faure Gnassingbe'nin yanı sıra Cezayir Meclis Başkanı Abdulkadir bin Salih, Cezayir'in Arap Birliği, Mağrib ve Afrika İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Abdulkadir Mesahil, Ürdün Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Nasır Cevde ile ABD Kongre Üyesi Darrell Issa başkanlığındaki heyet de açılış töreni için Başkent'e ulaştı.

Mısır hükümeti, yarın düzenlenecek yeni "Süveyş Kanalı Projesi"nin açılışına çok sayıda lideri davet etmişti.

AA