Atatürk - İnönü Çekişmesi
İsmet İnönünün Atatürkün ölümünden sonra paralara kendi resmini bastırmasıyla başlayan tartışmalar Atatürk-İnönü çekişmesini yeniden gündeme getirdi. İşte tarihi diyaloglar:
"BU İSMET'İ YİRMİ SENEDİR YOLA GETİREMEDİM"
Mustafa Kemal'in 1935 yılında İsmet İnönü'yü Başbakanlık koltuğundan uzaklaştırması ile ilgili, Tarih Kurultayı toplantısı sonrası Dolmabahçe Sarayı'nda Fuad Köprülü, Hasan Reşid, Cevad Dilemre, Ali Canib, Necmi Dilmen gibi tanınmış isimlere verdiği ziyafette ilginç açıklamalarda bulunur. Ünlü tarihçi Mustafa Müftüoğlu'nun Cumhuriyet Döneminde Önemli Olaylar-II kitabında aktardığı açıklama şöyle:
"Ben bu İsmet'i yirmi senedir yola getiremedim. O kadar kararsız, mütereddittir ki, ordu kumandanlığı edemez. Askerlik malumatı şüphe yok ki vardır. Fakar işte o kadar. Belki Erkânıharb Reisi olabilir, ama ordu kumandanı asla! Vehim hastası. Zannediyor ki memleketi kendisi idare ediyor. Bana dedi ki, 'Başvekil miyim, kıçvekil miyim, anlayamıyorum, nefes aldırmıyorsunuz. Kendi düşüncelerimi, kendi nokta-i nazarlarımı tatbik edemiyorum.' Yani demek istiyor ki, ben ona muhtacım, asla!"
İnönü-Atatürk arasındaki çekişme özellikle Atatürk'ün ölümünden sonra ayyuka çıkıyor. Atatürk öldükten sadece birkaç gün sonra heykelleri toplatılmaya başlanıyor. Dolmabahçe Sarayı'nın arşivinde son bulunan bir belge, Atatürk'ün saraydaki bir heykelinin devlet tarafından 1938'in 18 Kasım günü 25 lira 80 kuruş harcanarak palangalarla söktürüldüğünü ve hamallara taşıtılarak bilinmeyen bir yere gönderildiğini ortaya çıkardı. Benzer şekilde Anadolu'nun birçok bölgesinde de Atatürk heykellerinin yerine İnönü heykelleri dikilmesi de o dönemlerde yaşanan olaylardı.
ANLAŞMAZLIK DAHA ÇOK İKTİSADİ
Öte yandan tarihçi İsmet Bozdağ, "Bitmeyen Kavga" adlı kitabında, Atatürk'le İnönü arasındaki anlaşmazlığın "iktisadi" konulardan kaynaklandığını yazıyor: "İsmet Paşa, Celal Bayar'ı kabinesine Atatürk'ün zoruyla aldıktan sonra ülkenin iktisadi durumu nispeten düzelmişti. Ama İsmet Paşa'nın 'mutedil devletçilik' diye tanımladığı, fakat 'dar devletçilik' olarak yürüttüğü hükümet politikası 'karma ekonomi'ye doğru kaymıştı. Hep kuvvetli icra organı özlemini yaşamış olan İsmet Paşa bütün sanayi hayatını hükümetin avucu içine toplayamadığından ve böylece kuvvetli hükümet felsefesine gidemediğinden tedirgindi. Bununla beraber Celal Bayar'ı uygun tavizlerle idare ediyor, Atatürk tarafından yapılacak müdahalenin sınırlı kalmasını sağlamaya çalışıyordu."
"ATATÜRK BANA SELAM BİLE VERMİYORDU"
"Gece alkol tesiri ile alınan teşebbüsleri ertesi gün daima iptal etmek bir eski âdetimiz idi. Son seneler bu âdet kalkmağa başladı." diyen İnönü, hatıratında, görevden ayrıldıktan sonra Atatürk'ün kendisiyle görüşmemeye gayret ettiğini hatta kendisine selam bile vermediğini ifade ediyor. Gerekçe olarak ise "Benimle temas kendini ve hükümeti zayıflatıyor zehabına düştü, teması istemez oldu." ifadesini kullanıyordu.
Vakit
Mustafa Kemal'in 1935 yılında İsmet İnönü'yü Başbakanlık koltuğundan uzaklaştırması ile ilgili, Tarih Kurultayı toplantısı sonrası Dolmabahçe Sarayı'nda Fuad Köprülü, Hasan Reşid, Cevad Dilemre, Ali Canib, Necmi Dilmen gibi tanınmış isimlere verdiği ziyafette ilginç açıklamalarda bulunur. Ünlü tarihçi Mustafa Müftüoğlu'nun Cumhuriyet Döneminde Önemli Olaylar-II kitabında aktardığı açıklama şöyle:
"Ben bu İsmet'i yirmi senedir yola getiremedim. O kadar kararsız, mütereddittir ki, ordu kumandanlığı edemez. Askerlik malumatı şüphe yok ki vardır. Fakar işte o kadar. Belki Erkânıharb Reisi olabilir, ama ordu kumandanı asla! Vehim hastası. Zannediyor ki memleketi kendisi idare ediyor. Bana dedi ki, 'Başvekil miyim, kıçvekil miyim, anlayamıyorum, nefes aldırmıyorsunuz. Kendi düşüncelerimi, kendi nokta-i nazarlarımı tatbik edemiyorum.' Yani demek istiyor ki, ben ona muhtacım, asla!"
İnönü-Atatürk arasındaki çekişme özellikle Atatürk'ün ölümünden sonra ayyuka çıkıyor. Atatürk öldükten sadece birkaç gün sonra heykelleri toplatılmaya başlanıyor. Dolmabahçe Sarayı'nın arşivinde son bulunan bir belge, Atatürk'ün saraydaki bir heykelinin devlet tarafından 1938'in 18 Kasım günü 25 lira 80 kuruş harcanarak palangalarla söktürüldüğünü ve hamallara taşıtılarak bilinmeyen bir yere gönderildiğini ortaya çıkardı. Benzer şekilde Anadolu'nun birçok bölgesinde de Atatürk heykellerinin yerine İnönü heykelleri dikilmesi de o dönemlerde yaşanan olaylardı.
ANLAŞMAZLIK DAHA ÇOK İKTİSADİ
Öte yandan tarihçi İsmet Bozdağ, "Bitmeyen Kavga" adlı kitabında, Atatürk'le İnönü arasındaki anlaşmazlığın "iktisadi" konulardan kaynaklandığını yazıyor: "İsmet Paşa, Celal Bayar'ı kabinesine Atatürk'ün zoruyla aldıktan sonra ülkenin iktisadi durumu nispeten düzelmişti. Ama İsmet Paşa'nın 'mutedil devletçilik' diye tanımladığı, fakat 'dar devletçilik' olarak yürüttüğü hükümet politikası 'karma ekonomi'ye doğru kaymıştı. Hep kuvvetli icra organı özlemini yaşamış olan İsmet Paşa bütün sanayi hayatını hükümetin avucu içine toplayamadığından ve böylece kuvvetli hükümet felsefesine gidemediğinden tedirgindi. Bununla beraber Celal Bayar'ı uygun tavizlerle idare ediyor, Atatürk tarafından yapılacak müdahalenin sınırlı kalmasını sağlamaya çalışıyordu."
"ATATÜRK BANA SELAM BİLE VERMİYORDU"
"Gece alkol tesiri ile alınan teşebbüsleri ertesi gün daima iptal etmek bir eski âdetimiz idi. Son seneler bu âdet kalkmağa başladı." diyen İnönü, hatıratında, görevden ayrıldıktan sonra Atatürk'ün kendisiyle görüşmemeye gayret ettiğini hatta kendisine selam bile vermediğini ifade ediyor. Gerekçe olarak ise "Benimle temas kendini ve hükümeti zayıflatıyor zehabına düştü, teması istemez oldu." ifadesini kullanıyordu.
Vakit
