Uzanlar, Polonya'da kurdukları 2 paravan şirket aracılığıyla Türkiye'deki yatırımlarına TMSF tarafından haksız el konulduğu ve haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle Birleşmiş Milletler Uluslararası Tahkim Komisyonu'nda dava açmıştı. İki şirket Türkiye'den toplam 4 milyar 750 milyon dolar tazminat istedi. Ancak davalarda söz konusu bu talepler kesin olarak reddedildi

Uzanlar, Polonya'da kurdurdukları 2 paravan şirket aracılığıyla "Türkiye'deki yatırımlarımızdan zarar ettik. Tazminini istiyoruz" talebiyle gittikleri Birleşmiş Milletler Uluslararası Tahkim Komisyonu'ndan eli boş döndü. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun (TMSF) takip ettiği, Türkiye Cumhuriyeti aleyhine açılan davalarda Tahkim Heyeti, Polonyalı şirketlerin sunduğu delilleri yeterli bulmadı ve tazminat taleplerini reddetti. Böylece Türkiye toplamda 4 milyar 750 milyon dolarlık bir tazminat ödeme riskinden de kurtulmuş oldu.

TMSF'nin kazandığı davalar, halen Uzanlar tarafından dolaylı olarak Türkiye aleyhine açılan 6 dava kapsamında Türkiye tarafından kazanılan ilk davalar olma özelliğini de taşıyor.

Olay nasıl gelişti?

Merkezi Polonya Krakow'da bulunan Cementownia Nowa Huta SA ve Polski Energetyka Holding SA şirketleri Uzanlar'ın Türkiye'de faaliyet gösteren ancak TMSF tarafından el konulan başta çimento şirketleri olmak üzere bazı yatırımlarına ortak oldukları iddiası ile ortaya çıktılar. Bu iki şirket de Türkiye ile Polonya arasında 1991 yılında imzalanan yatırımların karşılıklı korunması anlaşmasına dayanarak, "Haklarımız Türkiye tarafından ihlal edildi" diye Birleşmiş Milletler Uluslararası Tahkim Komisyonu'na şikayette bulunup dava açtılar. Tahkim bildirimlerinde, "Biz Türkiye'de 13 Uzan şirketine hissedardık. Türkiye Cumhuriyeti'nin yapmış olduğu işlemler nedeni ile Cementownia olarak 750 milyon dolar, Polski Energetyka olarak da 4 milyar dolar tutarında zarara uğradık. Karşılıklı anlaşmalar kapsamında Türkiye Cumhuriyeti'nden söz konusu zararların tazminini talep ediyoruz" dediler.

TMSF karşı atağa geçti

Bu şikayetlerin 5 Ocak 2007 tarihinde Türkiye tarafına iletilmesi ile birlikte TMSF karşı hukuk atağına geçti. Son olarak 9 Şubat 2009 tarihinde Hakem Heyeti'ne sunulan dilekçede davacılar tarafından sunulan delillerin hiçbir hukuki geçerliliği olmadığı vurgulandı. Bu dilekçenin hazırlanabilmesi için TMSF hukukçuları ve yetkilileri Polonya'da çok geniş incelemeler yaptılar.

Hakem Heyeti, Polonyalı şirketlere 16 Mart 2009'a kadar ek süre verdi ve karşı cevaplarını sunmasını istedi. Ancak karşı taraf ek süreye rağmen bir cevap veremedi. Yasal 30 günlük ilave sürede de haklı bir itiraz gelmeyince TMSF'nin davanın reddi talebi kabul edildi ve 23 Temmuz 2009 tarihinde söz konusu davanın sona erdirilmesine karar verildi.

Libananco davasına emsal teşkil eder mi?

Uzan bağlantılı gerçek kişi ve şirketler tarafından Türkiye Cumhuriyeti aleyhine açılmış 6 adet uluslararası tahkim yargılaması bulunuyor. Bunlardan 3 tanesini TMSF takip ediyordu. Başta Libananco adlı şirketin açtığı dava olmak üzere açılan diğer 3 davayı ise Enerji Bakanlığı takip ediyor. Libananco davasının da Kasım ayında sonuçlanabileceği belirtiliyor. Kıbrıs Rum merkezli Libananco şirketi de ÇEAŞ ve KEPEZ Elektrik'e el konulmadan önce şirketlerin çoğunluk hisselerini aldığını ancak Enerji Bakanlığı'nın el koyma işlemi ile mağdur edildiğini iddia ediyor ve yaklaşık 20 milyar dolar tazminat talep ediyordu. Söz konusu davada da Enerji Bakanlığı avukatları Libananco adlı şirketin Uzanlar tarafından kurulan paravan bir şirket olduğunu ispata yöneldiler ve Libananco adlı şirkete hisse devrinin muvazaalı olduğunu iddia ettiler. Polonyalı 2 şirketin ortaya çıkış şekli ile Libananco'nun ortaya çıkış şeklinin hemen hemen aynı olduğunu belirten hukuk çevreleri, iddiaların birbirine benzer olduğuna da dikkat çekiyorlar. Ancak Libananco davasına bakan Uluslararası Tahkim Heyeti'nin nasıl bir karar vereceği henüz netlik kazanmış değil.

TMSF Polonya'da dedektif gibi çalıştı

Söz konusu dava sürecinde TMSF yetkilileri Polonya'da incelemeler yaptılar ve ülke yetkilileri ile de işbirliğine gittiler. Krakow Bölge Savcısı Bogdan Karp ile görüşen TMSF heyeti adli yardımlaşma talep etti ve karşı tarafla anlaştı. Merkezi Krakow'da bulunan Cementownia Nowa Huta S.A'nin (CNH) genel kurul tutanakları incelendi. İnceleme sonunda şirket kontrolünün 2003 yılı sonunda, yüzde 92.8 hakim hissedar olan Rumeli Çimento'dan kaçırıldığı tespit edildi. Şirketin bölgede ikamet eden bazı Polonyalı işçiler üzerine geçirildiği anlaşıldı. Daha önce nama yazılı hisselerin de hamiline hisseye çevrildiği anlaşıldı. Bu arada Polonya'da halka açık kayıtlara göre CNH hisselerinin bir takım el değiştirmeler neticesinde yönetiminin Ürdünlü bir şirket olan Uzan kontrolündeki The East Cement Investment Company'ye geçtiği de tespit edildi. Benzer hisse trafiği Polski Cement'te de belirlendi. Polonya Adli Makamları nezdinde ceza ve hukuki süreçler başlatıldı ve TMSF tarafından başarı ile sürdürüldü. Buradan elde edilen olumlu sonuçlar da Birleşmiş Milletler Tahkim Komisyonu'nda süren davada kullanıldı.