Düşük faizle TL borçlanan spekülatör dolar alıp yükselişten kár ediyor. Merkez Bankası dün sadece 50 milyon dolar satınca spekülatörün işi tersine döndü, kur 24 saatte 7 kuruş geriledi.

AYNI oyun 2001 ve 2006'da da oynandı. Yaklaşık 4 ay süren birincisinde kurlar belirli bir doygunluğa ulaşınca oyun kendiliğinden durdu. 2006'daki tekrarında ise Merkez bankası piyasaya 2.1 milyar dolar satış yaptı, gecelik faizleri 4 puan artırdı ve spekülasyonun önünü alabildi. Son 4 günde dolar kuru 10 kuruş artarken piyasa dilinde 'TL shortlamak' olarak adlandırılan bu oyunun yeniden başladığı görülüyor.

Elbette dövizin ateşini artıran yabancı çıkışı, şirketlerin- bankaların borç ödeme ihtiyacı ve satıcıların azalması gibi temel etkenler var. Ancak düşük faizle borçlanılan TL'yi dövize yatırarak kur artışından kár etme oyununun son yükselişteki payını da yabana atmamak gerekli. Hem tecrübelerimiz hem de bankacılardan aldığımız duyumlar söz konusu döviz spekülasyonunun son günlerde giderek arttığı yönünde.

RİSKLİ AMA BÜYÜK KÁR VAR

TL shortlama oyununun temelinde faizle kur artışı arasındaki getiri farkına işlem yapmak yatıyor. Bu getiri farkını rakama dökersek; örneğin 1 milyon lirayı gecelik borç alan bir yatırımcı bugünkü oranlarla sadece 310 lira faiz ödemesi yapıyor. Yatırımcı bu parayla döviz alıp kurdaki artışa oynarsa, dolardaki her 1 kuruşluk yükselişten gecede 5 bin 500 lira getiri sağlıyor (Hatta bu oyunu hiç TL borçlanmadan güniçinde de oynamak mümkün). Kur düşerse aynı şekilde zarar var. Yani yatırımcının getirisi de riski de büyük. Ancak ortamın bugünkü gibi uygun olduğu dönemlerde yüzmilyonlarca lira miktarlarda gerçekleştirilen bu işlemler piyasayı yönlendirdiği için kurda düşüş riski azalıyor. Bu yüzden getiri şansı daha fazla oluyor.

TL shortlama oyununun yapılabilmesi için 3 şart gerekli. Aşağıda anlatacağımız bu şartların hepsi de bugün için mevcut.

1) Piyasada TL'nin fazla ve faizlerin düşük olması: Merkez Bankası verilerine göre piyasada 2-3 milyar lira fazla para var. Bankalar ellerindeki fazla parayı gecelik faizden birbirlerine borç veriyor. Artan para ise Merkez Bankası'na yatırılıyor. Merkez Bankası'nın son faiz indiriminin ardından gecelik faiz yüzde 11.5'le tarihin en düşük seviyesine geriledi. Borç alınan Türk Lirası'nın bir gecelik maliyeti yüzde 0.003 düzeyinde. Yani 1 milyon lira için gecede sadece 310 lira faiz ödeniyor.

KORKU OYUNU BESLİYOR

2) Korku ortamının yaratılması: Kur hareketlerinde psikolojinin çok büyük etkisi oluyor. Bugünkü gibi dünya piyasalarının dalgalandığı, iç piyasada karamsar bir havanın estiği dönemlerde medyada 'dolar koptu gidiyor' naralarının atılması kurlar üzerinde büyük baskı yaratıyor. Özellikle satıcılar ellerindeki dövizi bozdurmaktan vazgeçtiği için, normal şartlarda kurlarda birkaç milyar dolarlık alışla yapılabilecek yükseliş birkaç yüz milyon dolarla gerçekleştirilebiliyor.

BİR İHALE İŞİ DEĞİŞTİRDİ

3) Merkez Bankası'nın tutumu: TL shortlama oyunuyla kurları yükseltmeye çalışan spekülatör nihai olarak dövizi alıp götürmek istemiyor. Amaçladığı borç aldığı TL'yle kurları artırarak yaratılan farktan para kazanmak. Bunun için kurlara en ufak müdahale bile spekülatörü ürkütüyor. Ancak Merkez Bankası'nın daha önceki döviz satış müdahalelerin seviyesinin belli olması spekülatörün en azından o seviyelere kadar korkusuzca bu oyunu oynamasına neden oluyor. Müdahale geldiğinde ise işler bir anda değişiyor. Örneğin önceki gün Merkez Bankası'nın günde 50'şer milyon dolarlık döviz satış ihalesi yapacağı ve doğrudan müdaheleye gidebileceğini duyurması dolar kurunu bir anda 7 kuruş düşürdü. Spekülatör zarar yazdı. Tabii spekülasyonu oluşturan şartlar var olduğu müdahaleler sürece kalıcı olmayabilir. Merkez'in gölgesinin piyasalardan bir an olsun kalkması oyunun tekrar başlamasına neden olur.

Kimler yapıyor?

 TL shortlama oyununu para piyasalarına yakın olan herkes yapabilir. Ancak mevcut şartlarda bu yatırımcıları üçe ayrılabiliriz. Birincisi Türkiye'de pozisyonu olmayan ama dünya piyasalarındaki dalgalanma ve medyadaki karamsarlığı kullanmaya çalışan uluslararası spekülatörler. İkinci kesim Türkiye'de bono ya da hisse senedi pozisyonu olan yabancı yatırımcılar. Bu grup ellerindeki varlıkları zararına satıp çıkmak yerine TL shortlama oyunuyla kár edip kayıplarını düşürmeyi planlıyor. Üçüncüsü ise az da olsa bazı yerli bankalar.

Oyun nasıl durdurulur?

TL shortlama oyununu bitirmenin teknik olarak iki yöntemi var. Birincisi piyasada fazla TL bırakmamak ve liranın maliyetini yükseltmek. Merkez Bankası ve Hazine yoğun borçlanmalarla halen 28.6 milyar lira olan piyasadaki nakit fazlasını emebilir. Ek olarak Merkez Bankası gecelik faizleri artırır ve TL'yle borçlanmanını maliyetini yükseltir. Ancak ekonomideki durgunluk eğilimini artıracağı için bu yöntemin uygulanma ihtimali zayıf.

İkincisi daha aktif müdahale. Daha önce de söylediğimiz gibi spekülatör aslında dövizi alıp kasaya koymak istemiyor. Merkez Bankası döviz talep eden yatırımcıya telefon açıp 'Ne kadar istiyorsan satarım' mesajı verirse spekülasyon yapanını eli yanar. Döviz rezervi 70.7 milyar doları bulan bankanın bunu yapmaya da yeterli gücü var.