Kadir Dikbaş - Zaman

Ramazan'da gıda fiyatları niye artar?

Ramazan yaklaşıyor. Her zaman olduğu gibi yine gıda fiyatlarında spekülatif yükselişler yaşanıp yaşanmayacağı, Ramazan fırsatçılığı olup olmayacağı tartışılıyor.

İnsanlar, Ramazan'da oruç tutuyor, aslına bakarsak daha az yiyor olması lazım ama nedense fiyatlar hep yükselişe geçiyor bu mübarek ayda ve öncesinde. Talep anormal seviyede artmışçasına birileri şöyle ya da böyle fırsatçılık yapıyor, piyasayla oynuyor. Evet, davetler, şirketlerin çalışanları için, vakıfların ve hayırseverlerin ihtiyaç sahipleri için hazırladığı "Ramazan paketleri" piyasaya hareket getiriyor. İnsanlar kendileri için, misafirleri için daha zengin sofralar kuruyor. Fakat bunlar fiyat artışlarını izah etmeye yetmiyor.

Şimdiden, bazı ürünlerde normal olmayan artış sinyalleri alınmaya başlamış bile. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Başkanı Şemsi Bayraktar, önceki gün yaptığı açıklamayla, bazı spekülatörlerin Ramazan fırsatçılığı yapabileceği uyarısında bulundu.

TZOB, fiyatlardaki spekülatif hareketlerin önüne geçmek, fiyat artışlarının üreticiden mi, aracılar veya perakendecilerden mi kaynaklandığını ortaya koymak için iki yıldır seçilmiş bazı ürünlerin fiyatlarını aylık olarak açıklıyor. Açıklanan fiyatlar, İstanbul, Ankara, İzmir ve Mersin illerinden ortalama olarak derleniyor.

Temmuz ayına ilişkin veriler, çarpıcı. Tablodan da görüleceği gibi, üretici fiyatları ile market ve pazar fiyatları arasında uçurum var. Öyle ürünler var ki, tüketiciye ulaşana kadar fiyatı 1 TL'den 3, hatta 4 TL'ye çıkabiliyor. Arada birileri çok iyi "para" kazanıyor. Olan, üreticiye ve nihai tüketiciye oluyor. Mesela, üreticinin 1,45 TL'ye sattığı pirinç halde 2,5, pazarda 4,5, markette 5,17 TL oluveriyor. Patates 0,5 TL'den 2,18 TL'ye, kuru fasulye 1,32 TL'den 4,6 TL'ye çıkıyor. Bunlar Ramazan'a has değil, gıda piyasasının değişmeyen gerçeği.

Hep birlikte göreceğiz bu Ramazan'da da bazı fiyatlar yükselecek. Belki, mevsim yaz olduğu için yaş sebze ve meyvede düşüş görülecek. Ancak bakliyat ve et fiyatlarında yükseliş muhtemel. TZOB da, yaş sebze ve meyvede hasat dönemi olması nedeniyle, önümüzdeki günlerde fiyat artışı beklemiyor. Buna yüksek seyreden patates ve domates de dahil.

TZOB'un açıkladığı verilere göre, geçen yıl Ramazan öncesindeki fiyatlarla bu yıl Razaman öncesindeki fiyatlar mukayese edildiğinde, en yüksek fiyat artışının, patateste olduğu görülüyor. Patates, geçen yıla göre tarlada yüzde 38,1, marketlerde ise yüzde 31,3 oranında daha pahalı. Patatesteki yüksek fiyatın en önemli sebebi, Niğde ve Nevşehir gibi illerde yoğun hasadın henüz başlamamış olması. Domateste ise sera ürünlerinin sona ermesi, tarla ürünlerinin de yeni yeni piyasaya çıkıyor olması.

Ramazan öncesi fiyat artışı beklenen iki önemli ürün ise kuzu eti ve tavuk eti. TZOB, bu iki ürüne dikkat çekiyor. Özellikle de hayvancılığın gerilemesi sebebiyle kuzu etine. Böyle giderse, fiyatlar Ramazan sonrasında da yükselişini sürdürecek.

Tavuk etinde, Irak'a yapılan yoğun ihracatın Ramazan ayında da devam etmesi öngörülüyor. Bununla birlikte iç talepte de Ramazan içinde artış bekleniyor.

Yaz olması dolayısıyla bakliyatta fiyatlar artmaz gibi düşünülse de, TZOB'un tespitlerine göre fiyat artışları şimdiden başlamış. Marketlerde kırmızı mercimek, kuru fasulye, yeşil mercimek, nohut, pirinç, kuru kayısı fiyatları artmış. Bunlardan pirinç, kuru fasulye ve kuru kayısının üretici fiyatları önceki aya göre değişmediği halde market fiyatları artış göstermiş.

Fiyatlardaki artışın bir bölümünü iç ve dış talepteki artışla izah etsek de, geri kalanının spekülatif, suni olduğu malum. Bir diğer sorun da, tabloda kendini çarpıcı bir şekilde gösteren, ürün üreticiden tüketiciye ulaşırken kaydedilen fiyat şişmesi. Bu sorunlar hallolmadan gıda piyasasında sağlıklı fiyatların oluşması çok zor.