Hazar ve Ortadoğu bölgelerindeki doğalgazı Türkiye ve Avrupa'ya taşıyacak Nabucco boru hattı için hükümetler arası anlaşmaya imzalar, bugün Ankara'da atılıyor. İmza, projenin hayata geçirilmesi bakımından önemli bir adım. Nabucco'yla Türkiye topraklarından geçen uluslararası üçüncü boru hattına da izin verilmiş olacak.

Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) petrol boru hattı ile Türkiye-Yunanistan-İtalya doğalgaz boru hattı halen Türkiye topraklarında yer alan diğer uluslararası boru hatlarını oluşturuyor. Öte yandan Nabucco'da işler hızlandıkça beklentiler de artmaya başladı.

Öne çıkan konu başlıkları; Türkiye'nin kazanımları ne olacak?, Avrupa'nın kazanımları ne olacak?, Boru hattı ile taşınacak doğalgaz nasıl temin edilecek?. Öncelikle Nabucco, Türkiye'nin uluslararası projelerde "güvenli ülke" olma konumunu güçlendirecek. Ayrıca, doğalgazı olmamasına karşın, kaynakların birleştiği ülke olarak Türkiye'yi öne çıkaracak. En önemlisi de, Nabucco ile yakalanacak bir başarı, Nabucco 2 ve 3 gibi yeni projeleri gündeme taşıyacak.

Nabucco, Türkiye'nin stratejik konumu açısından çok önemli bir proje. 2002'de geliştirilen projeyle ilgili çalışmalar son aylarda hız kazandı. Bunun en önemli sebebi, Ocak 2009'da Rusya ile Ukrayna arasında yaşanan doğalgaz krizi ve Avrupa'nın soğukta kalması. Türkiye ve Avrupa için doğalgazda güzergâh ve kaynak çeşitliliğine imkân verecek Nabucco'nun, öncelikle bir boru hattı projesi olduğunun unutulmaması gerekiyor. Hattan taşınacak doğalgaz ise tamamen ayrı bir konu. Bu nedenle, kamuoyunda boru hattından geçecek gazın yüzde 15'inin Türkiye'ye verilmesi, Türkiye'nin ciddi vergi geliri elde edeceği gibi konular henüz konuşulmuş veya karara bağlanmış değil. Aslında, Nabucco'da Türkiye'nin kazanımlarını bu iki konu ile sınırlamak da doğru değil.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız'a göre Nabucco'ya uzun vadeli kazanımlar açısından bakmak gerekiyor. Zaman'a konuşan Yıldız, Ankara'da atılacak imzalarla ilgili "Çok önemli gelişme" yorumunu yaparken, projeyle ilgili kazanımlar konusunda ise ortaklar arasında görüşmelerin sürdüğü bilgisini veriyor. Bakan Yıldız, projeden elde edilecek gelirler konusuna açıklık getiriyor: Projeden bütün ortakların kazanımları olacak. Görüşmeler, bu konu üzerine yoğunlaşıyor. Ancak, teknik görüşmeler devam ettiğinden netleşen veya kesinleşen bir şey yok. Fakat, Türkiye'nin mutlaka çok önemli kazanımları olacak.

GAZ FİYATININ BELİRLENDİĞİ MERKEZ OLABİLİRİZ

Halen Türkiye, Nabucco doğalgazı için öne çıkan Azerbaycan, Rusya ve İran'dan boru hatlarıyla doğalgaz alıyor. Nijerya ve Cezayir'den LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) ithal ediyor. İzmir ve Marmara Ereğli'deki LNG tesisleri, ilave gaz alımına imkân tanıyor. Ayrıca, boru hattı için kaynak gösterilen Mısır, Türkmenistan, Irak gibi gaz zengini ülkelerle anlaşmalar yapılmış. Buna karşın Nabucco'da ilk planda Azeri doğalgazı kaynak gösteriliyor. Fakat, halen 5 ayrı ülkeden doğalgaz ithal eden Türkiye, aslında proje için alternatif kaynak ülkesi.

Avrupa'yı kaynak arayışına iten Rusya ile Ukrayna arasında yaşanan doğalgaz krizi idi. Rusya'nın benzer sorunları Gürcistan ile yaşadığı düşünülürse, Nabucco için ilave kaynak konusunu Türkiye çözebilir, muhtemel gaz kesintilerine karşın elindeki kaynakları devreye sokarak. Avrupalı müşterilerin de lehinde olan bu konuda başarı sağlanırsa, projenin başlangıç noktası Türkiye'yi yapabilir. Böylece başlangıç noktası olan Türkiye aynı zamanda gaz fiyatının belirlendiği HUB (Enerji-Ticaret Merkezi) olabilir. Bunun için de ikili görüşmelerde mutlaka boru hattı geçiş ülkesi olmanın yanında, Nabucco'da başlangıç ülkesi olma konusu üzerinde durulmalı.

Avrupa'nın yıllık 500 milyar metreküp olan doğalgaz tüketimi, 2020'ye doğru 700 milyar metreküpe çıkacak. Nabucco boru hattı ise tam kapasite çalıştığında yıllık 31 milyar metreküp gaz taşıyacak. Rakamlara bakılınca, Nabucco'nun Avrupa ülkelerinin gaz açığını tek başına karşılamayacağı görülebilmektedir. Ancak, Ukrayna hattının devre dışı kalması gibi olumsuz durumlarda alternatif güzergâh olarak önemli bir görev üstlenecek Nabucco. Burada elde edilen başarıyı, hattın Türkiye tarafını inşa edecek ve işletecek BOTAŞ'tan bir kaynak ilginç bir şekilde yorumluyor: Proje başarılı olursa, Nabucco 2 ve 3'üncü hatlar gündeme gelebilir.

Tarihî projede imzalar atılıyor

Türkiye'yi doğalgazda bir hareket noktası haline getirecek Nabucco Doğalgaz Boru Hattı Projesi'nde tarihî imzalar bugün atılıyor. Rixos Grand Ankara Oteli'nde saat 10.30'da başlayacak törene 18 ülkeden katılım olması bekleniyor. Törende Türkiye'yi Başbakan Tayyip Erdoğan'ın yanı sıra Enerji Bakanı Taner Yıldız ve Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu temsil edecek. Törene katılacak diğer isimler şöyle: "Macaristan Başbakanı Gordon Bajnai, Bulgaristan Başbakanı Sergei Stanishev, Avusturya Başbakanı Werner Faymann, Romanya Cumhurbaşkanı Traian Basescu, Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili, Irak Başbakanı Nuri el Maliki, ABD Özel Temsilci Richard Morningstar, AB Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso, Nabucco CEO'su Reinhard Mitschek, Almanya Ekonomi Bakanı Yardımcısı Jochen Homann, Mısır Petrol Bakanı Semih Fehmi ve Suriye Petrol Bakanı Sufian Alao." Rusya ise imza töreninde büyükelçilik seviyesinde temsil edilecek.

İsmini operadan aldı

Nabucco Projesi, adını İtalyan müzisyen Giuseppe Verdi tarafından kaleme alınan bir operadan alıyor. Operada, Yahudilerin yurtlarından sürülmeleri ve Babil Kralı Nabucco tarafından esir edilmeleri işleniyor. Nabucco Doğalgaz Boru Hattı Projesi, Avrupa ve Türkiye için yeni doğalgaz kaynaklarını çeşitlendirmek amacıyla geliştirildi. Boru hattı, Türkiye'den (Erzurum-Horasan) geçerek Bulgaristan, Romanya ve Macaristan üzerinden Avusturya'ya (Baumgarten) uzanacak. Hattın uzunluğu yaklaşık olarak 3 bin 300 kilometre olup, bunun bin 998 kilometresi (besleme hatları dahil) Türkiye'den geçecek.

 Proje ortakları Türk şirketi BOTAŞ'ın yanında OMV (Avusturya), MOL (Macaristan), Transgaz (Romanya), Bulgargaz Energy Holding ve RWE (Almanya)'dan oluşuyor. Toplam yatırım bedeli 7,9 milyar Euro'yu bulacak boru hattından maksimum kapasiteyle yılda 31 milyar metreküp doğalgaz taşınacak. Hattan taşınacak gazın yarısı eşit şekilde ortaklara ait olacak, geri kalan kapasite ise ticarî olarak kullanılacak. Şirketin ana sahibi ortakların kurduğu ve merkezi Avusturya (Viyana)'da olan Nabucco Gas Pipeline International GmbH olup, her ülke kendi şirketini kurarak hattın işleticiliğini yapacak. Türkiye hariç, diğer ülkeler kendi şirketlerini kurdu. Halen, Türkiye tarafı çalışmalarını BOTAŞ yürütüyor.

Türkiye, doğalgaz köprüsü olacak

Azerbaycan, Türkmenistan, Irak, İran, Mısır ve Rusya doğalgazının Türkiye-Bulgaristan-Romanya ve Macaristan üzerinden Avusturya'ya taşınmasını öngören Nabucco Projesi'nde imzalar bugün atılıyor. Türkiye'nin öncülük ettiği Nabucco Projesi imza törenine davet edilen Mısır Petrol Bakanı Semih Fehmi, Zaman'a ilginç açıklamalarda bulundu. Türkiye'nin önümüzdeki dönemde doğalgaz köprüsü olacağını söyleyen Fehmi, Nabucco'nun Mısır'ın rüyalarından birini gerçekleştireceğini ifade etti.

Nabucco'ya gaz vermesi muhtemel ülkeler arasında yer alan Mısır'ın bu yüzyılın başından itibaren gazını Avrupa'ya taşımak için bir proje üzerinde çalıştığını, Nabucco'nun da bu projenin en önemli kilometre taşlarından birini teşkil ettiğini belirtti. Bu projenin sadece Ortadoğu için değil Avrupa ve herkes için iyi bir işbirliği örneği olduğunun altını çizen Fehmi, Türkiye'nin gaz alıp satarak yeni bir vizyon yürürlüğe koyduğunu da vurguladı. Türkiye'nin boru hatları ve enerji terminalleriyle gaz ve petrol için transit bir güzergâh haline dönüşeceğini de ifade eden Mısır Petrol Bakanı Fehmi, bu şekilde gaz alıcı ve satıcılarıyla rekabet içine gireceğini de ifade etti.

 Gaz konusunda yatırım yapmanın gerçekten cesaret gerektirdiğine de değinen Fehmi, projeye destek veren ülkelerin aslında büyük bir ciddiyet ve sorumluluk örneği gösterdiğini de anlattı. Arap doğalgaz boru hattı konusunda da açıklamalarda bulunan Mısır Petrol Bakanı'na göre 2002 yılında start verilen ve 2006 yılında Türkiye'nin de dahil olduğu hattın önümüzdeki yıl bitirilmesi planlanıyor.

Hat Mısır'dan başlayarak Ürdün ve Suriye üzerinden Türkiye topraklarına giriyor. Türkiye'nin, gazlarını Avrupa'ya taşıyacak güzergâhın en önemli noktasını oluşturduğunun da altını çizen Mısırlı Bakan, Nabucco'ya dahil olup olmayacaklarına Ankara'daki imza töreninden sonra karar vereceklerini belirtti. Bu tür bir proje konusunda yaklaşık 10 yıllık bir gecikme olduğuna da işaret eden Fehmi, bundan sonraki adımları çok hızlı atmak zorunda olduklarına dikkat çekti. Fehmi, şu anda Amerika, Avrupa ve Asya kıtasında pek çok ülkeye gaz sattıklarını vurguladı. Fehmi, Nabucco projesine dahil olmaları durumunda Türkiye ile swap yapabileceklerini de belirtti.

Türkiye'yi Avrupa'ya daha çok bağlayacak

ABD yönetimi, bugün yapılacak imza töreni öncesinde Nabucco Boru Hattı Projesi'ne tam desteğini açıkladı. Ülkesinin projeyle ilgili olarak bugüne kadar oynadığı rolü "Amigoluğu yaptık diyebiliriz." sözleriyle özetleyen ABD'nin Avrasya enerjisinden sorumlu özel temsilcisi Richard Morningstar, "Proje, Türkiye'yi Avrupa'ya daha çok bağlayacak." dedi. ABD Başkanı Barack H. Obama'nın özel temsilcisi olarak imza töreni öncesinde Ankara'ya gelen Morningstar, bir grup gazeteciye Nabucco Projesi ve ülkesinin bölgeye yönelik enerji politikasına ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Nabucco'nun Türkiye'yi Avrupa'ya daha çok bağlayacağını söyleyen Büyükelçi, projeye ilişkin ülkesinin rolünü, "İmza töreni, nihayetinde Avrupa Birliği ile Türkiye arasında. Elbette biz dâhil olduk. Amigoluk yaptık diyebiliriz. Biz, projenin hayata geçirilmesini teşvik ettik, yardımcı olduk. Küçük bir rol." sözleriyle ortaya koydu.

Morningstar, Rusya'nın projeye katılımı için açık kapı bırakırken, İran'a ise kesin ifadelerle karşı çıktı. ABD'li yetkili, boru hattından geçecek gazın yüzde 50'sinin tedarikçiler arasında rekabete açık olduğuna dikkat çekerek, "Rusya da, teklif vermekte serbest. Bu, imza atan tarafların belirleyeceği bir şey." dedi. Büyükelçi Morningstar, ABD'nin, İran'ın projeye dahil olmasına yönelik yaklaşımının 'çok açık' olduğunu belirtirken, "Şu an için İran'ın katılmasına karşıyız." ifadesini kullandı. Irak gazının Nabucco'ya dahil edilmesine ilişkin düşüncesinin sorulması üzerine ise, "Bu, elbette Türkiye için önemli. Irak gazının Kuzey Irak'tan Türkiye'ye, oradan da Avrupa'ya geçtiğini görmek isteriz. Bunun olması için merkezî yönetim ile Kürt yönetimi arasında bir sözleşme yapılması gerekir." dedi.

Geçen cuma günü Türkmenistan Cumhurbaşkanı Berdimuhammedov ile başkent Aşkabat'ta bir araya gelen Richard Morningstar, o görüşmenin sonuçlarına ilişkin şunları aktardı: "Kendisi, Nabucco Projesi'ni desteklediğini kamuoyuna açık biçimde ifade etti. Türkmenistan ve Azerbaycan çok sıkı bir çalışma içerisinde. Türkmenistan, gazı sınırda satmak istiyor. Türkmenistan'ın bu projeyi desteklediğini duymak bizim için de destekleyici oldu." Güney Akım'a ilişkin değerlendirmede de bulunan ABD'li yetkili, bu projenin hayata geçirilmesine yönelik şüpheler bulunduğunu söyledi. Morningstar, "Maliyet ve gazın nereden sağlanacağına yönelik şüpheler var. Güney Akım gerçekleşse bile bu, Nabucco'nun olmayacağı anlamına gelmez." dedi.

AB'nin yolunu açacak önyargıları kıracak

Tarihî projeden Türkiye'nin beklentilerini Zaman'a değerlendiren Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, kazanımların gaz güvenliğinden ekonomiye, Avrupa Birliği'yle ilişkilerden uluslararası etkinliğe uzanan alanlarda hissedileceğini belirtti. Yıldız'a göre, Nabucco enerjiyle sınırlı değil; çok yönlü. Aynı zamanda istikrar ve barış projesi. Karşılıklı bağımlılığı artıran, ekonomiden dış politikaya bütün ilişkileri içeren özelliğiyle de, geniş bir coğrafyaya yayılmış ülkeler arasında köprü rolü üstlenecek.

 Proje, Türkiye'nin jeostratejik ve uluslararası arenadaki önemini ispatlayan yönüyle de önemseniyor. Özellikle AB ile ilişkilerde olumlu etkilerinin görüleceğinden bahsediliyor. Bakan Yıldız, buna değinirken bazı AB ülkelerinin körüklediği güvensizliğin ortadan kalkacağını söylüyor. "Türkiye, Avrupa enerji arz güvenliğinin çözümünün bir parçası olacak. Üyelik yolunda kredibilitesini artıracak. Önyargıları kıracak" öngörüsünü aktarıyor. Enerji Bakanı Yıldız, Nabucco'da Türkiye'nin gazın yüzde 15'ini almaktan vazgeçtiği şeklindeki iddialar üzerine ise "Türkiye'ye verilmiş böyle bir hak yoktu ki zaten vazgeçilsin. Bana yüzde 15 ile gelecek miktar 4,5 milyar metreküptür, ama daha fazlasını kullanma imkânım var. Niçin bunun adını öyle koyalım?'' dedi..