Avrupa Konseyi ile ortak yürütülen 'Türkiye'de Yolsuzluğun Önlenmesi için Etik Projesi' kapsamında gerçekleştirilen araştırma için kayıtdışılığın yüksek olduğu tekstil sektöründe önemli yeri olan Bursa, İstanbul, Denizli ve Gaziantep'te 748 firmayla; İstanbul, İzmir, Denizli, Gaziantep ve Sakarya'da ise Gelir İdaresi Başkanlığı'na bağlı 770 vergi dairesi çalışanı ile görüşme yapıldı. Araştırmadan öne çıkan tespitler şöyle:

En çok doktor ve avukatlar kayıt dışı

Firmalara göre kayıtdışılığın yüksek olduğu sektörler sırasıyla; yüzde 46.9 ile doktor ve avukat, yüzde 45.5 ile hizmet, yüzde 37 ile emlak, yüzde 36.9 ile kuyumcu-sarraflık, yüzde 33.8 ile inşaat, yüzde 19.3 ile mobilya-dekorasyon, yüzde 18.3 ile konfeksiyon ve hazır giyim sektörleri. Çalışanlar açısından ise; yüzde 55.4 doktor-avukat, yüzde 46.4 ile hizmet, yüzde 44.3 ile inşaat, yüzde 44 ile emlak, yüzde 29.9 ile kuyumcu-sarraflık, yüzde 18.9 ile tekstil-imalat, yüzde 14.6 ile konfeksiyon-hazır giyim. Kayıtdışılığın nedenleri; işsizlik, hızlı nüfus artışı, kentleşme, vergi bilinci ve ahlakının yerleşmemesi, adil olmayan vergi sistemi.

Firmalarda vergi vermek yerine istihdam yaratmanın daha doğru olduğunu düşünenlerin oranı da yüzde 62. 'Çevremde vergi kaçırmayan yok' önermesine firmaların yüzde 16'sı, 'kesinlikle katılıyorum' yanıtı verirken; yüzde 37'si, 'katılıyorum' diye görüş beyan etti. Firmaların yüzde 90'ı vergi yükünün ağır olması nedeniyle kaçağın olduğunu belirtirken, çalışanlarda bu oran yüzde 70. Katılımcıların yarıdan fazlası, bir ölçüde Türkiye'de vergi sistemi ve harcamaları bir arada derlendirildiğinde vergi kaçırmayı anlaşılır buluyor.

Ankete katılan firmaların yüzde 47'si cezaların vergi kaçıranları caydırıcı güçte olduğunu düşünüyor. 'Vergi cezaları, vergi kaçırmayı caydıracak güçtedir' önermesine bir ölçüde katılanların oranı ise, yaklaşık yüzde 37. Firmaların yüzde 36'sı vergi kaçıranların yakalanma olasılığının yüksek olduğunu savundu. Çalışanlarda ise bu oran yüzde 21 seviyesinde.

Kayıt dışı işçi mi, vergi kaçırmak mı?

Firmalar ve çalışanlar, 'İşçiyi sigortasız çalıştırmak vergi kaçırmaya göre daha yanlıştır' önermesine katıldıklarını beyan ettiler. Katılımcıların, sigortasız işçi çalıştırmanın toplumda yaşayan bir insanın hayatına yaptığı doğrudan etki ile vergi kaçırmanın anonim etkisi arasında fark gözettiği tespiti yapıldı. Firmaların yüzde 55'i, çalışanların yüzde 49'u yasalara aykırı iki fiilden sigortasız işçi çalıştırmayı daha yanlış buluyor.

(Radikal)