Fikret Ertan - Zaman

Çin'in Afganistan hamleleri...

Afganistan, bugün büyük güçlerin nüfuz mücadelesi yaptıkları ülkelerin başında geliyor. Bugün ülkede Amerika ve NATO, askeri olarak varlar ve daha uzun süre kalacakları da şimdiden belli.
Diğer yandan askeri olmasa da mesela İran, Pakistan, Hindistan da Afganistan'da siyasi ve ekonomik nüfuz kazanma arayışı içindeler elbette. Türkiye de eğitim, kültür, ekonomik, askeri ve elbette siyasi bakımdan Afganistan'da bayrağını gösteriyor.

Bu ülkeler listesinde son yıllara kadar bir büyük güç eksikti; listede yoktu bu güç. Bu güç elbette Çin. Diğer ülkeler şu veya bu şekilde nüfuz mücadelesine dahil olurlarken Çin, son yıllara kadar mücadeleyi seyretmekle yetinmişti.

Ne var ki bu durum, artık değişmiş bulunuyor; Afganistan'ı yıllarca dış politika önceliklerinin en altında gören Çin, bu ülkeyle son üç yıldır yakından ilgileniyor, bu çerçevede önemli hamleler yapıyor. Bu hamleler de özellikle de iletişim, ulaştırma ve altyapı alanlarında yoğunlaşıyor. Bu çerçevede mesela Çin ZTE ve Huawei şirketleri, Afgan Ulaştırma Bakanlığı ile ortaklaşa dijital telefon şebekeleri kurmuşlardı.

Altyapı hamleleri halen devam ediyor. 2008 yılı itibarıyla bugün Çin şirketleri Afganistan'da toplam 500 milyon dolar civarında 33 altyapı projesini yürütüyorlar. Bunların bazılarını da Amerikan ordusu koruması altında gerçekleştirmeye çalışıyorlar. Vardak eyaletindeki önemli bir yol projesi buna bir örnek. Buradaki Çin inşaat ekibini 87. Piyade Alayı'na bağlı 2. Tabur koruyor mesela.

Ne var ki, bu altyapı projeleri Çin'in Afganistan'a dönük hamlelerinin sadece küçük bir bölümünü teşkil ediyor. Esas bölüm kendisini madenlerde gösteriyor. Bu çerçevede daha önce de bu köşede işaret ettiğimiz Logar eyaletinde bulunan Aynar bakır yataklarına yönelik hamle asıl hamlelerden en önemlisi sayılır. 1979 yılındaki Sovyet işgalinden bu yana el sürülmeden duran bu yatakların dünyanın en büyük çıkarılmamış bakır rezervlerine sahip olduğu çoktandır söyleniyordu.

Afgan hükümetinin özelleştirme planı çerçevesinde milletlerarası ihaleye açılan Aynar için 2007'de Rus Strikeforce, Kazak Kazakhmys Konsorsiyumu, Amerikan Phelps Dodge ve Çin China Metallurgical Group adlı dev şirketler teklif vermişlerdi. İhale sürecinde 2 milyar dolar değerinde olduğu söylenen Aynar, sonunda 3,5 milyar dolar teklif veren ve bununla herkesi şaşırtan ve kızdıran China Metallurgical Group'un eline geçmişti. Tahminlere göre, yataklarda 88 milyar dolar civarında bakır var.

Afganistan'ın nispeten güvenli bir bölgesinde bulunan Aynar, sadece bir bakır madeni projesinden ibaret de değil, başka yönleri de var; zira bakırın çıkarılması, işlenmesi için enerji de gerekiyor. İşte bu yüzden Çin, madenin hemen yakınında 400 megavat gücünde kömür ile çalışacak bir elektrik santrali de inşa edecek. Buna ilaveten ayrıca Batı Çin-Tacikistan-Afganistan-Pakistan'ı birbirine bağlayacak bir de demiryolu yapacak, nakliye problemini de çözecek.

Halen yürüyen Aynar projesinin 5 yıl içinde tamamlanarak hayata geçmesi planlanıyor. Bu olduğunda 10 bin Afgan'a istihdam sağlanmış olacak. Afgan devleti de madenden yılda 400 milyon dolar kadar gelir elde edecek.

Aynar'ı muhtemelen başka maden projeleri de takip edecek; zira Afgan hükümeti, bu konuda Çin'e güveniyor. Nitekim, bu sebeple bu ay içinde Afgan Dışişleri Bakanı Rengin Spanta, Çin'i ziyaret etmiş, ülkesindeki doğalgaz, petrol ve madenlere yatırım konusunda Çin'in ilgisini çekmeye çalışmış, sonuçta taraflar hem bu konuları hem de Afganistan'ın Çin sınırındaki bölgedeki ticari hayatı canlandırma, bu amaçla yol yapma konularını incelemeye karar vermişlerdi. Yapıldığı takdirde bu yol, Doğu Türkistan'ı Afganistan'a bağlayacak elbette. Çin, Afganistan'a dönük bu hamlelerini artırıyor ve bu konuda başka bir önemli güç olan Hindistan'ı geride bırakmaya başlıyor velhasıl...